STRATEGIE I TECHNIKI RADZENIA SOBIE ZE STRESEM 1/2

Strategie radzenia sobie ze stresem / Style radzenia sobie ze stresem

• koncentracja na zadaniu,
• koncentracja na emocjach,
• koncentracja na unikaniu.

Radzenie sobie ze stresem - Koncentracja na zadaniu

Osoby, które w sytuacjach stresujących koncentrują się na działaniu, mają tendencję do podejmowania środków zaradczych, zmierzających do rozwiązania problemu. Styl ten zakłada bezpośrednią konfrontację ze stresorem prz pomocy strategii radzenia sobie ze stresem. Jest to najlepszy sposób reagowania na stres, choć trudny do zrealizowania. Celem podstawowym tej strategii jest, przede wszystkim, próba zmiany sytuacji.

Człowiek, który radzi sobie ze stresem za pomocą tego stylu działania, jest skoncentrowany na szukaniu różnych rozwiązań problemu. Jego działania koncentrują się na poszukiwaniu, przetwarzaniu i wykorzystywaniu informacji dotyczących wydarzenia stresującego po to, aby skutecznie likwidować przyczyny napięcia. Strategia zadaniowa zakłada konfrontacje z problemem i szybkie działania redukujące stres. Taki styl radzenia sobie ze stresem jest przejawem świadomego działania i brania odpowiedzialności za wyjście z trudnej sytuacji głównie na siebie. Oczywiście zdarza się czasem sytuacja, w której rozwiązanie problemu możliwe jest wyłącznie dzięki wsparciu innych ludzi. Inicjatywa konstruktywnej zmiany wychodzi jednak od osoby, której zależy na usunięciu napięcia.

Koncentracja na zadaniu w dużej mierze polega na analizowaniu sytuacji. Prowadzimy dialog wewnętrzny na poziomie naszych myśli. Zastanawiamy się, co należy zrobić w danej sytuacji, gdzie szukać pomocy, co może utrudniać realizację zamierzonego celu, np.: „Zastanówmy się, ile mamy czasu, aby napisać ten raport jeszcze raz. Może podzielimy go na części i w ten sposób zdążymy oddać go w wyznaczonym terminie. Ile osób może mi pomóc? Aha, jedna osoba jeszcze raz dokładnie przeszuka cały dysk – plik może jest zapisany pod inną nazwą”. Trzeźwa analiza sytuacji z pewnością zwiększa szanse na rozwiązanie problemu.

Kiedy jest już przemyślana strategia, kolejnym krokiem jest działanie zmierzające do rozwiązania problemu. W tym celu podejmujemy różne czynności, które mają doprowadzić do przeciwdziałania niekorzystnemu rozwojowi zdarzeń, oraz do eliminowania przykrych konsekwencji zdarzeń, np.: „Panowie piszemy szybko ten raport, ja pójdę do szefa i trochę go uspokoję, bo inaczej wszyscy stracimy premię w tym miesiącu.

Pani Aniu −  potrzebne są nam te analizy z grudnia. Proszę je szybko odszukać i przynieść chłopakom, i poprosimy jeszcze o dużo dobrej kawy. No to działamy! Mamy na to tylko cztery godziny. I jeszcze ważna sprawa, niech jedna osoba przeszuka jeszcze raz wszystkie foldery, może ten raport gdzieś się jednak zawieruszył. Ja zaraz wracam”. Już sam fakt zaplanowania działań zaradczych obniża poziom napięcia. W tej strategii działania silne emocje mogą być siłą napędową, która zwiększa dynamikę podejmowanych działań, a przez to wpływa korzystnie na poradzenie sobie z trudną sytuacją.

Koncentracja na zadaniu może również polegać na szukaniu wsparcia u innych, szukaniu pomocy, delegowaniu innym wykonania pewnych czynności. Istnieje zasadnicza różnica pomiędzy przerzucaniem odpowiedzialności na innych, a prośbą o pomoc lub o wsparcie. W pierwszym przypadku mamy do czynienia z osobą manipulującą, która wykorzystuje innych. W drugim przypadku zwracanie się o pomoc może mieć charakter rzeczywistej prośby, dotyczącej konkretnych działań lub prośby o wsparcie psychologiczne.

W przypadku wsparcia psychologicznego wystarczy nam sama świadomość, że jest ktoś, kto nas wspiera i w razie konieczności również podejmie działania. Często zdarzają się sytuacje, w których sami nie jesteśmy w stanie uporać się z trudnościami, dlatego prosimy o pomoc. Takie zachowanie nie jest przejawem bezradności, czy chęcią wykorzystywania innych. Wsparcie i pomoc ze strony innych ludzi pozwala patrzeć optymistycznie w przyszłość, lepiej opanować silne emocje i zwiększać mobilizację do działania. Wielu ludzi ma duże opory, aby prosić innych o pomoc. Przyczyn jest wiele, np.: zakłopotanie w sytuacji odmowy, niechęć, aby obciążać innych własnymi problemami, ambicja czy przyznanie się do słabości.

Radzenie sobie ze stresem - Koncentracja na emocjach

Koncentracja na emocjach to reakcja charakterystyczna dla osób, które w sytuacjach stresowych mają tendencję do skupiania się na sobie. Osoby te wgłębiają się we własne stany emocjonalne, takie jak: złość, napięcie, gniew itp. Człowiek działający zgodnie z tym stylem radzenia sobie ze stresem nie podejmuje działań, w celu rozwiązania problemu, tylko chce wyrzucić z siebie nagromadzone napięcie.

Osoby funkcjonujące w ten sposób, za pomocą różnych mechanizmów obronnych próbują  zmniejszać napięcie. Nie zawsze jednak skutecznie likwiduje to dyskomfort. Zdarzają się sytuacje, kiedy człowiek uzyskuje efekt przeciwny do zamierzonego, czyli zamiast eliminowania stresu dochodzi do wzrostu napięcia.

Człowiek reagujący emocjonalnie bardzo często ma potrzebę wyrażenia swojego stanu emocjonalnego mówiąc, co czuje. Takie działania służą, przede wszystkim, rozładowaniu napięcia.  Mówiąc głośno o tym, jak się czujemy, nabieramy również dystansu do trudnej sytuacji.

Niestety, nie zawsze ekspresji emocji towarzyszy postawa asertywna. Osoba zdenerwowana bardzo często próbuje rozładować silne emocje na przypadkowej osobie. Innym sposobem jest wyciszenie silnych emocji poprzez dyscyplinowanie samego siebie, np.: muszę wziąć się w garść! Niektórzy ludzie są przekonani, że nie wypada w obecności innych wyrażać silnych emocji, dlatego całe napięcie i zdenerwowanie starają się maskować.

Ludzie, którzy tłumią emocje uspokoją się jedynie pozornie, tzn. nie widać u nich oznak zdenerwowania. Nie zmienia to jednak faktu, że napięcie wciąż tkwi w organizmie, powodując negatywne skutki. Konsekwencją długotrwałego wyciszania emocji są choroby psychosomatyczne układu pokarmowego i układu krwionośnego. Przeważnie choroby tego typu charakteryzują się nagłym przebiegiem i mają wspólny mianownik jakim, jest stres.

Wyciszanie emocji nie jest łatwym zadaniem, dlatego wiele osób w takich sytuacjach sięga  po „wspomagacze” typu alkohol, papierosy, leki czy narkotyki. Pozornie rozwiązany problem stresu może zatem prowadzić do uzależnień szczególnie, jeśli ktoś prowadzi bardzo stresujący tryb życia.

U takiego człowieka może pojawić się przekonanie, że jest w stanie zapanować nad swoimi  emocjami tylko przy pomocy środków wspomagających i ten schemat często powiela. Zdecydowanie lepszym sposobem radzenia sobie ze stresem jest wyrażenie emocji.

Jak poradzić sobie ze stresem?

Koncentracja na emocjach przejawia się również w zachowaniach typu acting-out, polegających na odreagowaniu. Poprzez różne zachowania wymagające dużego zużycia energii, dochodzi do rozładowania napięcia, np.: kopanie lub uderzanie przedmiotów, agresja skierowana wobec innych lub wobec siebie samego, krzyk, obrażanie innych, przeklinanie, niszczenie sprzętów domowych, itp. Są to działania, które przynoszą ulgę, bo przyczyniają się do rozładowania napięcia. Część tego typu zachowań nie jest akceptowana społecznie. Reakcje otoczenia często prowadzą do wykluczenia lub napiętnowania człowieka tak odreagowującego stres.

Akty agresji zamiast zamykać problem, najczęściej są przyczyną kolejnych stresujących sytuacji. Straty, jakie ponosi człowiek uznany za agresywnego, są dwojakiego rodzaju − społeczne i  indywidualne. Jak więc widać, strategia radzenia sobie ze stresem poprzez acting-out nie jest skuteczna, gdyż budzi wrogość i ostracyzm społeczny.

Reakcje emocjonalne w sytuacjach stresujących nie zawsze są racjonalne. Do takich należy obwinianie innych za nasz dyskomfort, np.: „Gdyby nie ty, to szef na pewno nie obciąłby nam premii!”. W tym sposobie reakcji zazwyczaj człowiek, zamiast szukać konstruktywnego rozwiązania problemu, rozładowuje swoje silne emocje kosztem siebie lub innych.

Czym jest stres? Radzenie sobie ze stresem - Koncentracja na unikaniu

Koncentracja na unikaniu to strategia, która polega na odwracaniu uwagi od stresora i własnych reakcji. Często dochodzi do zaprzeczania informacjom o wydarzeniu stresowym. Charakterystyczne są również reakcje pomijania pewnych faktów, odrzucaniu ich i zaprzeczaniu im, np.: „Wcale nie jest tak źle, jak mówisz. Przesadzasz, jak zwykle”. Osoby skoncentrowane na unikaniu mają skłonność do wystrzegania się myślenia, przeżywania i doświadczania tych sytuacji, które kojarzą im się z dużą dawką stresu, np.: latanie samolotem.

Koncentracja na unikaniu może być zorientowana na zadaniu lub na emocjach. Zdarzają się osoby, które w sytuacjach stresujących odrywają się od nieprzyjemnego napięcia, angażując się w poszukiwanie kontaktów towarzyskich. Jest to klasyczna forma ucieczki od konfrontacji z problemami. Niektórzy, pod pozorem wnikliwej analizy sytuacji, szukają rozwiązania. Jest to jednak wyłącznie gra na zwłokę i forma usprawiedliwiania się przed sobą i innymi.

Inną formą ucieczki jest celowe zajmowanie się czynnościami niezwiązanymi z sytuacją stresującą, np.: sprzątanie, wysiłek fizyczny, oglądanie telewizji, objadanie się. Działania zastępcze to zachowania, których celem jest rozładowanie napięcia, a nie konstruktywne rozwiązanie realnego problemu, powodującego stres. W tego typu reakcjach chodzi o to, aby czymś się zająć, odwrócić uwagę od nieprzyjemnych myśli. Czynności te nie rozwiązują  problemów, są tylko aktywnością zastępczą, środkiem stosowanym doraźnie.

Człowiek decyduje się na taką strategie radzenie sobie ze stresem z wielu powodów, np.: bo odczuwa bezradność i nie wierzy w swoje siły, aby uniknąć dalszych nieprzyjemnych obciążeń. Osoba myśląca w ten sposób nie stawia czoła wyzwaniom i w ucieczce upatruje jedynego najlepszego rozwiązania. Jeśli ktoś kilka razy zrezygnuje z konfrontacji ze stresorem, istnieje ryzyko, że w przyszłości będzie u niego nasilać się poczucie bezradności i braku skuteczności w innych sytuacjach.

Ucieczka może też przybierać postać dystansowania się do problemów poprzez np.: usprawiedliwianie się, że problem dotyczy kogoś innego, lub że istnieją ważniejsze sprawy, którymi trzeba się w tej chwili zająć. Dystansowanie się pozwala czasem znaleźć wyjście z trudnej sytuacji. Jeśli jest to standardowa reakcja, to głównym celem tego zabiegu jest odcięcie się od napięcia oraz nieprzyjemnych emocji. W tym przypadku dochodzi do obniżenia poziomu stresu, ale jednocześnie pozbawiamy się siły, która mobilizuje do działania i radzenia sobie ze stresem.

Sposoby na stres

Innym typem działania, które również prowadzi do oddzielenia się od źródła stresu jest mechanizm zniekształcania faktów. Zniekształcanie faktów polega na nieadekwatnym interpretowaniu sytuacji, wyolbrzymianiu faktów, przesadnym koncentrowaniu się na detalach. Skutkiem takich działań jest bagatelizowanie problemu, który pozostaje nierozwiązany w zamian za chwilę spokoju.

Kolejną formą odcinania się od problemów jest fantazjowanie. W tym sposobie myślenia, rozwiązania wszelkich trudności pojawiają się w nierzeczywistym świecie marzeń. Człowiek wyobraża sobie pozytywne zakończenie sytuacji i na tym poprzestaje, np.: „gdybym tylko wygrał w totka, skończyłyby się wszystkie moje problemy finansowe”. Rozwiązując kłopoty wyłącznie w sferze marzeń, odwlekamy w czasie realne działania zaradcze. W tym przypadku również poprawa nastroju jest tymczasowa i pozorna, bo konsekwencje przekładania na później  rozwiązania ważnych spraw piętrzą jeszcze większe trudności.

Szukasz nowości z obszaru HR, szkoleń czy team building'u? Polub nas i otrzymuj informacje na bieżąco!