Okno Johari, czyli jak wzmacniać komunikację w pracy

Okno Johari, czyli jak wzmacniać komunikację w pracy

Okno Johari zostało opracowane przez Josepha Lufta i Harringtona Inghama w 1955 roku, a nazwa pochodzi od pierwszych części imion naukowców.

Cztery obszary

Naukowcy, w oparciu o dwa kryteria:

• wiedza jednostki o samej sobie,
• wiedza otoczenia o jednostce,
  
  

Wyróżnili cztery obszary obrazujące stopień samoświadomości człowieka i jego relacji z otoczeniem:

• arena – zawiera wszystko to, co osoba wie o samej sobie, oraz to, co wiedzą o niej inni
• fasada – jednostka zakłada maskę i pokazuje światu, tylko to, co chce pokazać
• białe plamy – człowiek praktykuje jakieś zachowania, z których nie zdaje sobie sprawy, a wie o nich otoczenie
• kulisy – obszar własnej psychiki, który nie przedostaje się do świadomości jednostki
  
  

Te cztery elementy Luft i Ingham opisali jako okno zbudowane z czterech szyb. Każda z szyb symbolizuje jeden z obszarów.

Człowiek – istota pełna sprzeczności

Te cztery obszary mogą funkcjonować w jednym człowieku. Pod wpływem otoczenia jedne obszary mogą się powiększać, a inne stawać się mniejsze.

Aparat psychiczny człowieka jest na tyle elastyczny, że mieści w sobie wiele sprzecznych uczuć, emocji i potrzeb.

Okno Johari a praca

Ta metoda jest coraz częściej stosowana w przedsiębiorstwach, stając się trwałym elementem kultury organizacji. Jest ważnym narzędziem przy ocenie pracownika – jego mocnych i słabych stron, a co za tym idzie zadań, do których jest predysponowany.

Okno Johari jest wykorzystywane przez firmy na wiele sposobów. Są to m.in.:

• testy
• ćwiczenia integracyjne
• szkolenia
  
  

W firmach, gdzie tak istotna jest praca zespołowa i przepływ informacji ważne jest, żeby „arena” była dominującym obszarem psychicznym pracownika. To ona zapewnia efektywność pracy i właściwe współdziałanie wielu ogniw firmy.

Jednak przy kompletowaniu zespołu doświadczony menadżer wie, że przydatni będą pracownicy o różnych cechach charakteru – ekstrawertycy i introwertycy. Zawodowe obowiązki we współczesnych firmach są tak różnorodne, że wymagają często diametralnie różnych wykonawców.

Jak powinien działać menadżer świadomy istnienia Okna Johari?

• zapewnić przyjazną atmosferę w miejscu pracy
• wzmacniać integrację
• dyskutować, a nie jedynie wydawać polecenia
• odnosić się z szacunkiem do pracowników.
  
  

Cztery elementy Okna Johari

Arena

Obszar otwarty – znany sobie i znany innym.

„Spotkanie dwóch osobowości przypomina kontakt dwóch substancji chemicznych: jeżeli nastąpi jakakolwiek reakcja, obie ulegają zmianie.”

Carl Jung

Ta część Okna Johari określa wszystko to, co jednostka o sobie wie i jednocześnie inni wiedzą o niej. Wszystkie zachowanie, nawyki i emocje - złe i dobre - leżą jak na talerzu. Każdy może je zobaczyć. Ten, bardzo pozytywny dla higieny psychicznej człowieka obszar poszerza się razem ze wzrostem zaufania jednostki do świata i ludzi, a także pogłębianiem wiedzy o sobie samej.

Ludzie o dużym „obszarze otwartym” dobrze komunikują się ze światem. Chętnie dzielą się wiedzą, ale również potrafią skrytykować pracę kolegów i koleżanek z firmy.

Jak arena wpływa na pracę?

Pozytywnie. To dla życia osobistego jak i zawodowego najbardziej pożądany obszar psychiczny.

Jak poszerzać arenę?

Przełożony powinien umieć stworzyć w pracy atmosferę sprzyjającą dyskusji i pełną akceptacji dla proponowanych rozwiązań i zgłaszanych pomysłów.

Fasada

Obszar ukryty – znany sobie, nieznany innym.

„Samotność jest spowodowana nie brakiem ludzi wokół, a niemożnością rozmowy z ludźmi o tym, co wydaje ci się istotne lub odrzuceniem twoich poglądów przez innych.”

Carl Jung

Jest to część osobowości, którą człowiek zachowuje tylko dla siebie. Ewentualnie dzieli się z nią niedużemu gronu najbardziej zaufanych przyjaciół. To sfera intymna.

Tu mogą kryć się lęki, wstydliwe tajemnice lub traumatyczne wydarzenia z przeszłości. Obszar ten zabiera dużo energii. Trzymanie go pod kontrolą i nie dzielenie się nim ze światem absorbuje i wyczerpuje. Wymaga również żelaznej dyscypliny.

Jak fasada wypływa na pracę?

Osoby o dużym obszarze ukrytym są  introwertyczne. To jednostki rzadko biorące udział w biurowych pogaduchach czy żartach. To skupione na swoim życiu wewnętrznym odludki.

Tego typu osobowości raczej nie nadają się do pracy, wymagającej częstych kontaktów z dużą grupą ludzi.

Jednocześnie mogą to być znakomici realizatorzy zadań wymagających precyzji i skupienia. Skrupulatna analiza i sprawdzenie szeregu danych mogą być ich domeną.

Jak zmniejszać obszar ukryty?

Ten obszar osobowości zmniejsza się pod wpływem innych ludzi. Gdy człowiek nabiera większego zaufania do świata, wtedy otwiera się i porzuca obszar ukryty.

Białe plamy

Obszar ślepy – nieznany sobie, ale znany innym.

„Zdarza się, że ręce radzą sobie z zagadką, przeciwko której inteligencja jest bezsilna.”

Carl Jung

To obszar osobowości, której człowiek nie dostrzega i nie jest jej świadomy, jednak jest ona wyraźnie widziana przez innych z jego otoczenia. W tym obszarze mieszczą różne negatywne działania. Może to być nieuświadomiona i wypierana postawa np. nieprzyjemne zachowanie wobec współpracownika lub złe, czy irytujące nawyki ( gestykulacja, drapanie itp.).

Jak białe plamy wpływają na pracę?

Negatywnie. Jeden z pracowników oddziału może wykonywać pewnie czynności zdecydowanie wolniej lub niechlujnie. Dostrzegają to inni pracownicy i nawet podśmiewują się lub złorzeczą za jego plecami, ale sam zainteresowany nie zdaje sobie z tego sprawy.

Ślepy obszar jest konfliktogenny. Wiąże się z nieuświadomionymi, a negatywnymi zachowaniami, które utrudniają wspólną pracę. Buduje niechęć i urazy, utrudnia współpracę i komunikację.

Jak wywabić białe plamy?

Feedback, informacja zwrotna. To podstawowe narzędzie służące do zmniejszania obszaru ślepego. Jeżeli pracownik, u którego obszar ślepy jest wyjątkowo duży, dostanie informację zwrotną (czy to od przełożonego, czy od współpracowników), to wtedy ma szansę na lepsze zrozumienie siebie, dostrzeżenie swoich błędów i deficytów.

Oczywiście przyjmowanie krytyki nie jest łatwe i może budzić opór, dlatego feedback należy konstruować z ostrożnością i wielkim szacunkiem wobec adresata.

Kulisy

Obszar nieznany – nieznany jednostce, nieznany innym

„Łatwiej przeniknąć świat niż samego siebie.”

Carl Jung

To obszar osobowości nieznany otoczeniu, ale i samej jednostce. To różne ukryte przed świadomością stany emocjonalne, cechy charakteru, słabości, ale i możliwości, które drzemią w każdym człowieku. Budzą się i ujawniają pod wpływem okoliczności. Jest to rodzaj nieodkrytego potencjału, który ma każdy człowiek.

Jak kulisy wpływają na pracę?

Negatywnie:

• Pod wpływem nieprzewidzianych okoliczność pracownik może nagle wybuchnąć gniewem, zrobić dziką awanturę albo dokonać innego negatywnego, nieprzewidzianego czynu.

Pozytywnie:

• W sytuacji kryzysowej mogą się również ujawnić pozytywne cechy. Np. przeciętny i nie rzucający się w oczy pracownik średniego szczebla może nagle zaproponować najlepsze rozwiązanie wyjścia z kryzysu, „wziąć sprawy w swoje ręce” i poradzić sobie z kłopotem lub ujawnić niezwykłe pokłady charyzmy i przekonać do swoich pomysłów cały dział.

Jak odkrywać kulisy?

Należy ostrożnie podchodzić do obszaru nieznanego. To zadanie dla terapeuty, a nie przełożonego. Raczej nie należy wystawiać pracownika na ekstremalne sytuacje, byle tylko ujawnił on swój obszar nieznany.

Korzyści ze stosowania Okno Johari

Okno Johari pomaga w:

• lepszym zrozumieniu siebie i swoich relacji z otoczeniem,
• określeniu granic ujawniania swojego Ja i w prawidłowym budowaniu kontaktów z innymi ludźmi,
• budowaniu zespołu i zarządzaniu nim,
• przygotowaniu do negocjacji, czy w budowaniu wizerunku,
• uwypukleniu znaczenia informacji zwrotnej jako podstawowego elementu komunikacji.
  
  

Podsumowanie

Okno Johari to cenne narzędzie do budowanie prawidłowych relacji w firmie i wzmacnianiu komunikacji. Metoda okrywa wielce istotną prawdę o człowieku – zależnie od okoliczności może on mieć wiele twarzy i zachowywać się w różny sposób. Ważne, żeby środowisko pracy sprzyjało rozbudzaniu w nim otwartej postawy wobec świata.

Firma szkoleniowa Gamma | Szukasz nowości z obszaru HR, szkoleń czy team building'u?
Polub nas i otrzymuj informacje na bieżąco!