Obowiązki i odpowiedzialność Osoby Wykwalifikowanej

Obowiązki i odpowiedzialność Osoby Wykwalifikowanej

Ustawa z dnia 6 września 2001 r. Prawo farmaceutyczne wśród różnych definicji wymienia pojęcie „Dobrej Praktyki Wytwarzania”. Pod tym pojęciem rozumiana jest praktyka, która gwarantuje, że produkt leczniczy oraz substancja czynna są wytwarzane i kontrolowane odpowiednio do ich zamierzonego zastosowania, zgodnie z wymaganiami zawartymi w ich specyfikacjach i dokumentach stanowiących podstawą wydania pozwolenia na dopuszczenie do obrotu produktu leczniczego.

Zgodnie z delegacją ustawową (art. 39 ust. 5 pkt 1 ustawy), minister właściwy do spraw zdrowia określił wymagania Dobrej Praktyki Wytwarzania. Wymagania te zostały wytyczone w treści rozporządzenia Ministra Zdrowia z dnia 9 listopada 2015 r. (Dz. U. z 2015 r., poz. 1979). Rozporządzenie z dnia 19 czerwca 2017 r. zmieniające rozporządzenie w sprawie wymagań Dobrej Praktyki Wytwarzania (Dz. U. z 2017 r., poz. 1349) dokonało zmiany dotychczasowych wymagań.

Przeprowadzona zmiana wynikała z publikacji w dniu 12 października 2015 r. wytycznych Komisji Europejskiej (pełna nazwa publikacji: „The rules governing medicinal products in the European Union” tom 4: „EU Guidelines for Good Manufacturing Practice for Medicinal Products for Human and Veterinary Use, Annex 16: Certification by a Qualified Person and Batch Release”). Podyktowane ww. publikacją rozporządzenie zmieniające zachowało także treść i układ graficzny przyjęty w wytycznych Komisji Europejskiej. Tym samym dotychczasowa treść rozporządzenia została diametralnie zmieniona.

Odpowiedzialność za działanie produktu leczniczego

Rozporządzenie obciąża ostateczną odpowiedzialnością za działanie produktu leczniczego, jego bezpieczeństwo, jakość i skuteczność posiadacza pozwolenia na dopuszczenie do obrotu. Odpowiedzialność spoczywa na tym podmiocie w całym okresie ważności. Określono etapy procesu zwalniania serii. Krótkie wyjaśnienie – zwolnieniem serii jest poświadczenie przez Osobę Wykwalifikowaną, że dana seria produktu leczniczego została wytworzona i skontrolowana zgodnie z przepisami prawa oraz wymaganiami pozwolenia na dopuszczenie do obrotu lub warunkami rozpoczęcia prowadzenia badania klinicznego.

Osoba Wykwalifikowana to zaś osoba odpowiedzialna za zapewnienie przed wprowadzeniem do obrotu, że każda seria produktu leczniczego została wytworzona i skontrolowana zgodnie z przepisami ustawy Prawo farmaceutyczne oraz wymaganiami zawartymi w specyfikacjach i dokumentach stanowiących podstawę wydania pozwolenia na dopuszczenie do obrotu tego produktu.
Rozporządzenie wyjaśnia też, jakie są cele kontroli podczas zwalniania serii.

Szkolenia i zatrudnienie Osoby Wykwalifikowanej

Rozporządzenie zmieniające usystematyzowało przebieg i warunki procesu certyfikacji. W dalszym ciągu każda seria produktu końcowego musi być certyfikowana przez Osobę Wykwalifikowaną. Doprecyzowano jednak wymagania w zakresie odpowiedzialności, osobistych obowiązków i szkoleń Osoby Wykwalifikowanej. Osoba ta musi mieć szczegółową wiedzę na temat etapów, za które bierze odpowiedzialność. Powinna też być w stanie udowodnić ciągłość swoich szkoleń z zakresu znajomości produktu danego rodzaju, procesów produkcyjnych, postępu technicznego i zmian w wymaganiach Dobrej Praktyki Wytwarzania.

Etapy wytwarzania, importu, badania i magazynowania serii przed certyfikacją mogą odbywać się w różnych miejscach. Możliwość stosowania takiego podziału nie uległa zmianom. Doprecyzowano z kolei wymóg zatrudnienia (co najmniej jednej) Osoby Wykwalifikowanej w każdym miejscu wytwarzania. Dotychczas każde miejsce wytwarzania miało mieć do dyspozycji co najmniej jedną taką osobę.

Formalny podział obowiązków i odpowiedzialności

Zrezygnowano z zapisu, zgodnie z którym Osoba Wykwalifikowana mogła częściowo polegać na opiniach i decyzjach innych osób w sytuacji, gdy nie ma możliwości być bezpośrednio zaangażowana w każdy etap wytwarzania. Przewidziano natomiast możliwość podziału odpowiedzialności. Osoba Wykwalifikowana, która przeprowadza certyfikację produktu końcowego, może zatem wziąć na siebie pełną odpowiedzialność za wszystkie etapy wytwarzania serii lub też odpowiedzialność może być rozdzielona pomiędzy inne Osoby Wykwalifikowane, które wykonały potwierdzenie określonych etapów serii i kontroli serii.

Podział obowiązków pomiędzy Osobami Wykwalifikowanymi w zakresie potwierdzania zgodności serii musi być określony w dokumencie formalnie zatwierdzonym przez wszystkie strony. Dokument taki musi szczegółowo określać odpowiedzialność wszystkich osób. Jednocześnie Osoba Wykwalifikowana, która certyfikuje serię produktu końcowego, może uwzględniać potwierdzenia etapów wytwarzania wykonane przez inne Osoby Wykwalifikowane oraz dzielić się z nimi zdefiniowanymi odpowiedzialnościami.

Pobieranie prób w kraju trzecim

Rozporządzenie zmieniające wprowadziło wymagania identyfikacji i zarządzania ryzykiem w sytuacji, gdy pobieranie prób odbywa się w miejscu wytwarzania w kraju trzecim. Zawiera się wówczas odpowiednie porozumienie techniczne, obejmujące proces formalnego Zarządzania Ryzykiem Jakości. Określono też minimalną treść takie porozumienia.

Delegacja zadań

Osoba Wykwalifikowana może delegować określone zadania odpowiednio przeszkolonym pracownikom lub stronom trzecim. Chodzi m.in. o zapewnienie:

• zgodności wszystkich działań związanych z wytwarzaniem i kontrolą produktu leczniczego z wymaganiami Dobrej Praktyki Wytwarzania,
• udokumentowania całego łańcucha dostaw substancji czynnej i produktu leczniczego aż do certyfikacji,
• przeprowadzenia audytów miejsc wytwarzania i kontroli produktu leczniczego oraz wytwarzania substancji czynnej,
• udostępniania dokumentacji i raportów Osobie Wykwalifikowanej,
• zgodności miejsc wytwarzania, kontroli i certyfikacji z pozwoleniem i dokumentacją,
• zgodności operacji wytwórczych i kontrolnych z zatwierdzonymi w pozwoleniu,
• wytworzenia substancji pomocniczych w produktach leczniczych dla ludzi zgodnie z wymaganiami Dobrej Praktyki Wytwarzania,
• kompletności wszystkich zapisów oraz podpisania ich przez właściwy personel,
• wypełnienia wszelkich prawnych zobowiązań porejestracyjnych odnoszących się do procesu wytwarzania lub kontroli produktu,
• zakończenia (w stopniu umożliwiającym certyfikację serii) wszystkich postępowań wyjaśniających odnoszących się do certyfikowanej serii,
• realizacji i aktualności programu inspekcji wewnętrznych.
  Osoba Wykwalifikowana jest odpowiedzialna za zapewnienie spełnienia tych wymagań, niezależnie od tego, czy zadania w tym zakresie zostały delegowane pracownikom lub osobom trzecim.

Poleganie na ocenie strony trzeciej

Rozporządzenie po nowelizacji określa wymagania konieczne do uznania przez Osobę Wykwalifikowaną oceny stosowania Dobrej Praktyki Wytwarzania u wytwórcy produktu leczniczego, gdy ocena taka została przeprowadzona przez strony trzecie. W takim wypadku Osoba Wykwalifikowana polega (np. poprzez audyty) na prawidłowym stosowaniu Farmaceutycznego Systemu Jakości w miejscach wytwarzania produktu. Szczególne znaczenie akt przywiązuje zatwierdzaniu raportów z audytów.

Postępowanie z nieplanowanymi odchyleniami

Określono sposób postępowania z nieplanowanymi odchyleniami, dotyczącymi procesu wytwarzania lub badań analitycznych od szczegółów zawartych w pozwoleniu i dokumentacji dotyczącej wprowadzania do obrotu produktu leczniczego lub od wymagań Dobrej Praktyki Wytwarzania. Odchylenie należy szczegółowo wyjaśnić i usunąć pierwotną przyczynę odchylenia.