Strefa komfortu, strefa rozwoju i strefa paniki

Stres – stały współpracownik

W pracy doświadcza się często skrajnie odmiennych uczuć - od radości do smutku. Te uczucia często zmieniają się jak w kalejdoskopie i zależą od zawodowych porażek lub sukcesów. Jednak uczuciem, które najczęściej towarzyszy człowiekowi w pracy jest stres. Mniejszy lub większy, czasem ledwie odczuwalny, a czasem obezwładniający. Wysoki poziom stresu jest oczywiście czymś niewskazanym dla zdrowia. Jednak jego zupełny brak również może być niebezpieczny.

Brak stresu to często brak rozwoju

Tak uważają psychologowie społeczni. Fundamentem takiego podejścia był pewien eksperyment psychologiczny, przeprowadzony przez Roberta M, Yerkesa i Johna D. Dodsona w 1908 roku eksperyment, w którym badali jak stres wpływa na efektywność.

Wyniki badań dowiodły, że zbyt niski poziom stresu powoduje słabą efektywność, natomiast zbyt wysokie stężenie niepokoju działa paraliżująco na poczynania człowieka. Wniosek?

Stres jest niezbędny, żeby pobudzić w człowieku chęć do działania, do aktywności, jednak przedawkowany – działa na odwrót. Zabija kreatywność i chęć rozwoju. Stres trzeba sobie odpowiednio dawkować. Na podstawie tych badań psychologowie opracowali koncepcję 3 stref mentalnych: komfortu, rozwoju i paniki.

Strefa komfortu

„Mnie się podobają melodie, które już raz słyszałem. Po prostu. No… To… Poprzez… No reminiscencję. No jakże może podobać mi się piosenka, którą pierwszy raz słyszę.”

inżynier Mamoń

Strefa komfortu wynika z naturalnej predylekcji człowieka do przebywania w otoczeniu znajomym i oswojonym. Wśród rzeczy i ludzi, których się dobrze zna i po których wiadomo, czego się spodziewać. Wszystko co obce, dziwne i niecodzienne budzi w ludziach zdziwienie i niepokój. Wywołuje stres. Strefa komfortu buduje wobec tego nieprzekraczalną granicę.

To stan psychiczny, który można porównać do bezpiecznej oazy, gdzie człowiek czuje się swobodnie, bezpiecznie i ma wszystko pod kontrolą. Poziom stresu i niepokoju jest ( o ile w ogóle występuje) na bardzo niskim, właściwie nieodczuwalnym poziomie.

W obszarze zawodowym strefę komfortu wyznaczają te wszystkie działania i obowiązki, które pracownik może wykonywać z „zamkniętym oczami”. Robi je „od zawsze” i nie nastręczają mu ona żadnych problemów. Nie wywołują stresu i niepokoju.

Zalety:
niski poziom stresu z pewnością dobrze wpływa na zdrowie i funkcjonowanie człowieka w pracy, jak i na dobre relacje ze współpracownikami. To buduje pozytywną atmosferę w pracy.

Wady:
ciągłe przebywanie w strefie komfortu powoduje, że pracownik wpada w rutynę i automatyzm działań. Znane sobie obowiązki wykonuje machinalnie. To niesie ze sobą niebezpieczeństwa dwojakiego rodzaju: dla całej firmy i indywidualne dla pracownika. Dla firmy, gdyż zawsze istnieje margines poprawy pewnych procesów, usprawnienia pewnych działań. Niestety, ktoś kto jest przyzwyczajony od dawien dawna do pewnych procedur nie będzie w stanie dostrzec możliwości progresu czy zmian.

Ciągłe przebywanie w strefie komfortu niesie jeszcze poważniejsze zagrożenia dla samego pracownika.

Ograniczenie potencjału i rozwoju

Pracownik wykonujący wciąż te same obowiązki nie ma szans na rozwijanie kompetencji, umiejętności czy awans.

Zachęta do przeciętność

Rutyna z każdym kolejnym dniem spycha pracownika w przeciętność.

Rezygnacja z marzeń i celów

Brak innych perspektyw, nowych, świeżych zadań powoduje, że pracownik rezygnuje z wytyczania sobie celów i ogranicza marzenia.

Jak wyjść ze strefy komfortu?

Opuszczenie strefy komfortu jest niezbędne dla rozwoju. Jak tego dokonać?

Wytyczyć granice strefy komfortu

Chcąc wyjść poza strefę komfortu, warto znać jej obszar. W związku z tym warto zastanowić się nad tym: co się lubi?, co robi się dobrze? co kojarzy się z bezpieczeństwem i spokojem? Następnie warto zastanowić się, czego się nie próbowało i co wywołuje niepokój lub strach?

Stworzyć plan opuszczenia strefy komfortu

Trzeba postawić sobie pytanie: co się chce osiągnąć?, czego nauczyć?, jakie umiejętności zdobyć?

Znaleźć drogę do samorealizacji

W obszarze zawodowym może to być chęć bycia bardziej aktywnym w pracy, wyjścia z inicjatywą lub włączenia się do nowego projektu lub zaproponowanie własnego.

Drogę trzeba pokonywać małymi krokami

Plan zawodowej samorealizacji najlepiej wykonywać małymi krokami, a po każdym, nawet najdrobniejszym sukcesie sprawić sobie małą nagrodę.

Poszukać wsparcia

Warto wyjawić swój plan komuś bliskiemu i zyskać w nim sojusznika i doradcę.

Gotowość na niepowodzenia

rzeba być przygotowanym na to, że droga wyjścia ze strefy komfortu nie będzie usłana różami. Mogą zdarzyć się niepowodzenia. Nie warto załamywać rąk, lecz wyciągać z porażek naukę i traktować je jako cenne doświadczenie.

Akceptacja tego, czego nie można zmienić

Nie wszystkie drogi wyjścia poza strefę komfortu są dostępne. Nie zawsze można zmienić wszystko. Nie należy się tego wstydzić, tylko to zaakceptować. Należy się cieszyć  z tego, czego się dokonało.

Strefa rozwoju

„To, co dostajesz osiągając swoje cele, nie jest tak ważne jak to, kim się stajesz osiągając je.”

Henry David Thoreau

Z bezpiecznej, jednak ograniczającej strefy komfortu można przejść do strefy rozwoju. To najważniejsza dla człowieka strefa, nie tylko w pracy, ale również w życiu prywatnym. To tu w pełni można rozwinąć swój potencjał, podjąć się zadań, które rozwiną umiejętności i zdolności. W tej strefie podnosi się poziom stresu i wymagań, ale na tak bezpieczny poziom, że wzmaga on jedynie mobilizację i efektywność.

W życiu zawodowym, ze strefy komfortu do rozwoju przechodzi się razem z np. nowym stanowiskiem czy nowym zadaniem wyznaczonym przez przełożonego. Wymagają one pracy nad sobą, może poszerzenia wiedzy, może zdobycia nowych umiejętności, „wspięcia się na palce”, żeby im sprostać, ale przede wszystkim – rozwijają, windują kompetencje, czynią lepszymi i bardziej wszechstronnymi. Podnoszą pozycję zawodową i poczucie własnej wartości.

Zalety:
dla pracownika przebywanie w strefie rozwoju jest zawsze stymulujące, pobudzające kreatywność i zachęcające do poszerzania wiedzy i umiejętności oraz zaprezentowania pełni możliwości.

Wady:
strefa rozwoju jest najbardziej płynną z opisywanych psychicznych przestrzeni. Łatwo można z niej przejść do strefy paniki, czyli „obszaru” bardzo niepożądanego.
Strefa paniki

„Kiedy człowiek boi się coś zrobić, wtedy wie, że żyje. Ale kiedy człowiek nie robi czegoś, tylko dlatego, że się boi, to wtedy jest martwy.”

William Faulkner

Wejście w tę strefę oznacza lęk, niepokój, spadek koncentracji i efektywności. To strefa dyskomfortu. Jeżeli w strefie rozwoju poziom stresu jest na bezpiecznym poziomie i działa mobilizująco, to w strefie paniki stres przekracza dopuszczalne normy i działa paraliżująco.

W obszarze zawodowym znaleźć się w strefie paniki jest, niestety, stosunkowo łatwo. To może być powierzenie zadania, które przekracza siły i kompetencje pracownika. To może być również niedobra, pełna złośliwości i oskarżeń atmosfera w pracy.

Działania w strefie paniki stają się chaotyczne i wykonywane są bez ładu i składu. Nic dobrego z tego powstać nie może.

Jak unikać strefy paniki?

rzeba mierzyć siły na zamiary, rozważnie oceniać swoje aktualne możliwości i starać się przebywać w strefie rozwoju. Ważne są również przerwy. Trzeba przebywać w strefie rozwoju przez pewien czas, a następnie, kiedy organizm podpowiada, że stres i niepokój niebezpiecznie wzrastają i lada chwila można osunąć się w strefę paniki – należy wycofywać się do bezpiecznej strefy komfortu. Na przykład zająć się czymś co przynosi spokój i bezpieczeństwo.

Podsumowanie

Trzy strefy, trzy różne doświadczenia. Jak z nich korzystać? Strefy paniki lepiej unikać, nie niesie ze sobą nic dobrego. W strefie rozwoju trzeba przebywać jak najdłużej. Do strefy komfortu wracać regularnie, ale nie na długo. Po to, żeby złapać oddech i naładować akumulatory.