Warunki techniczne, jakim powinny odpowiadać budynki po nowemu

Warunki techniczne, jakim powinny odpowiadać budynki po nowemu

Od początku roku (od 1 stycznia 2018 r.) obowiązują zmienione przepisy rozporządzenia Ministra Infrastruktury z dnia 12 kwietnia 2002 r. w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie. Liczne zmiany wprowadzone zostały rozporządzeniem Ministra Infrastruktury i Budownictwa z dnia 14 listopada 2017 r. zmieniającym wyżej wymienione rozporządzenie.

Przedstawiamy najważniejsze zmiany, pomijając przeważnie te, które stanowią wyłącznie zmiany porządkujące, bądź mające na celu ujednolicenie przepisów. Co się zmieniło?

Budynek wielorodzinny a jednorodzinny

W porównaniu do pierwotnego brzmienia rozporządzenia ministra infrastruktury w sprawie warunków technicznych usunięto zapis o stosowaniu do budynków wielorodzinnych zawierających dwa mieszkania przepisów rozporządzenia odnoszących się do budynków jednorodzinnych.

Dotychczasowa treść (§ 2 ust. 6) była niezgodna z zawartą w ustawie Prawo budowlane definicją budynku mieszkalnego jednorodzinnego. Skoro budynek mieszkalny jednorodzinny to budynek, w którym (poza innymi cechami wymienionymi w definicji) dopuszcza się wydzielenie nie więcej niż dwóch lokali mieszkalnych, to de facto przepisy odnoszące się do budynków jednorodzinnych należało stosować do budynków jednorodzinnych właśnie.

Zmian i uzupełnień dokonano w słowniczku. Doprecyzowano definicje zabudowy śródmiejskiej, kondygnacji, kondygnacji podziemnej, terenu biologicznie czynnego oraz dopisano definicje działki budowlanej, parkingu oraz aneksu kuchennego.

Sytuowanie budynku przy granicy działki

Dokonano pozornie technicznej zmiany, polegającej na zastąpieniu pojęć „otwory okienne” i „otwory drzwiowe” pojęciami odpowiednio „okna” i „drzwi”. Dotychczas obowiązujący przepis (§ 12) wiązał się z problemami interpretacyjnymi. Ponadto otwór nie zawsze musi być przecież wypełniony oknem czy drzwiami.

Przed nowelizacją budynek na działce budowlanej powinien być usytuowany w określonej odległości od granicy z sąsiednią działką budowlaną. Stosowanie tak skonstruowanego przepisu wymagało każdorazowej analizy, czy sąsiednia działka jest działką budowlaną i czy wymagane jest zachowanie odpowiedniej odległości od jej granicy.

Obecnie wprowadzono zasadę, zgodnie z którą pomiar odległości (te się nie zmieniły) będzie dokonywany w odniesieniu do granicy działki, na której będą prowadzone roboty budowlane. Dopuszczalne jest sytuowanie budynku zwróconego ścianą bez okien i drzwi w stronę granicy działki budowlanej w odległości 1,5 metra od tej granicy lub bezpośrednio przy granicy, jeżeli taką możliwość przewiduje plan miejscowy.

Przepis w poprzednim kształcie, zakładający możliwość takiego usytuowania budynku, gdy wynikało to z ustaleń planu miejscowego albo decyzji o warunkach zabudowy i zagospodarowania terenu powodował m.in. konieczność występowania przez inwestora  z wnioskiem o odstępstwo od przepisów techniczno-budowlanych. Obecnie proces inwestycyjno-budowlany ma przebiegać – dzięki wprowadzonej zmianie – szybciej i sprawniej.

Dopuszczono sytuowanie budynku bezpośrednio przy granicy działki budowlanej, jeśli będzie on przylegał swoją ścianą do ściany budynku istniejącego na sąsiedniej działce, o ile jednocześnie jego wysokość będzie zgodna z obowiązującym na danym terenie planem miejscowym lub decyzją o warunkach zabudowy i zagospodarowania terenu.

Z kolei w zabudowie jednorodzinnej i zagrodowej, na działce budowlanej o szerokości 16 metrów lub mniejszej, zachowano dopuszczalność budowy budynku ścianą bez okien i drzwi bezpośrednio przy granicy działki budowlanej lub w odległości mniejszej niż 3 metry, ale nie mniejszej niż 1,5 metra.

Zwiększono także wymaganą długość garażu i budynku gospodarczego do 6,5 metra (poprzednio 5,5 metra).

Dostęp do budynków

Obowiązujące przepisy rozporządzenia ministra infrastruktury regulują obowiązek zapewnienia prawidłowego dostępu do budynku mieszkalnego wielorodzinnego, zamieszkania zbiorowego i użyteczności publicznej. Obowiązek ten realizowany jest poprzez doprowadzenie od dojść i dojazdów utwardzonych dojść o szerokości minimalnej 1,5 metra (§ 16).

Co najmniej jedno dojście powinno zapewniać osobom niepełnosprawnym dostęp do całego budynku lub tych jego części, z których osoby te mogą korzystać. Te ogólne wymogi doznają jednak ograniczeń w odniesieniu do pewnych kategorii budynków.

Dotychczas wspomniany wymóg dostępności osób niepełnosprawnych nie dotyczył budynków na terenach zamkniętych, budynków w zakładach karnych, aresztach śledczych, zakładach poprawczych i schroniskach dla nieletnich oraz budynków w zakładach pracy, niebędących zakładami pracy chronionej, z wyjątkiem budynków użyteczności publicznej.

Rozporządzenie zmieniające zasadniczo zmniejszyło zakres wyłączeń.  Zwolniono z wymogu dostępności osób niepełnosprawnych wyłącznie budynki na terenach zamkniętych (z wyjątkiem budynków użyteczności publicznej).

Parkingi zamiast miejsc postojowych

Dotychczasowe oznaczenie rozdziału 3 działu II rozporządzenia w sprawie warunków technicznych otrzymało brzmienie: „parkingi i garaże dla samochodów” (w miejsce dotychczasowego brzmienia: „miejsca postojowe dla samochodów osobowych”).

W rozporządzeniu zrezygnowano z pojęcia „miejsca postojowe” na rzecz „parkingów”. Dodano konieczność urządzenia parkingów właśnie w oparciu o miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego, obok dotychczas obowiązującego wymogu działania w oparciu o decyzję o warunkach zabudowy i zagospodarowania terenu.

Rozporządzenie ministra infrastruktury w dotychczasowym brzmieniu (§ 19) określało odległości miejsc postojowych lub otwartego garażu wielopoziomowego dla samochodów osobowych od okien pomieszczeń przeznaczonych na stały pobyt ludzi w budynku mieszkalnym, budynku zamieszkania zbiorowego (nie dotyczyło: hotelu, budynku opieki zdrowotnej, oświaty i wychowania), od placu zabaw i boiska dla dzieci i młodzieży.

Określono minimalne odległości w zależności od liczby stanowisk (skrajne wartości). Obecnie wyłączenia poszerzono o: motel, pensjonat, dom wypoczynkowy, dom wycieczkowy, schronisko młodzieżowe i schronisko.

Odległości stanowisk postojowych oraz otwartych garaży wielopoziomowych od wymienionych w przepisie budynków określono odrębnie dla samochodów osobowych oraz dla samochodów innych niż osobowe. Podobnego rozróżnienia – dla samochodów osobowych i innych niż osobowe – dokonano przy określeniu odległości od granicy działki budowlanej stanowisk postojowych i otwartych garaży wielopoziomowych usytuowanych na tej działce.

Rozszerzono zakres przypadków, w których zachowanie minimalnej odległości nie jest wymagane.

Dopuszczono zbliżenie stanowisk postojowych dla samochodów osobowych,  których korzystają wyłącznie osoby niepełnosprawne. Dotychczasowe ograniczenie w postaci odległości nie mniejszej niż 5 metrów od okien budynku mieszkalnego wielorodzinnego i zamieszkania zbiorowego zostało zniesione. Obecnie więc takie stanowiska postojowe mogą być zbliżone bez ograniczeń do okien innych (wszelkich) budynków (§ 20).

Zwiększona została minimalna szerokość stanowiska postojowego dla samochodu osobowego z 2,3 metra do 2,5 metra. Przewidziano minimalne wartości w zakresie szerokości  i długości stanowisk postojowych dla samochodów ciężarowych i autobusów. Uregulowano też minimalne wymiary stanowisk postojowych usytuowanych wzdłuż jezdni (§ 21).

Miejsca gromadzenia odpadów stałych

W dalszym ciągu pozostaje obowiązek stosowania wentylacji w pomieszczeniach służących do gromadzenia odpadów, z tą zmianą, że obowiązuje „wentylacja” a nie „wentylacja grawitacyjna”. Zmiana umożliwia stosowanie także wentylacji mechanicznej lub hybrydowej.

Do miejsc przewidzianych na pojemniki służące do czasowego gromadzenia odpadów stałych na działkach budowlanych dodano utwardzone place z nadziemnymi otworami wrzutowymi i podziemnymi lub częściowo podziemnymi kontenerami (§ 22). Wspomniane rozszerzenie wiąże się z rozwojem technologii gromadzenia odpadów komunalnych. Nowa technologia umożliwia łatwą segregację odpadów, szybkie opróżnianie pojemników i eliminuje uciążliwe zapachy oraz zapobiega rozprzestrzenianiu się gryzoni i insektów.

Przepisy określają przy tym minimalne odległości miejsc do gromadzenia odpadów stałych od okien i drzwi do budynków z pomieszczeniami przeznaczonymi na pobyt ludzi, od granicy działki budowlanej i – tu nowość – od placu zabaw dla dzieci, boisk dla dzieci i młodzieży oraz miejsc rekreacyjnych (10 metrów).

W zabudowie jednorodzinnej, zagrodowej i rekreacji indywidualnej dopuszcza się sytuowanie miejsca gromadzenia odpadów bez zachowania odpowiednich odległości. Dotychczas obowiązywał wymóg zachowania minimalnej odległości 3 metrów od okien i drzwi oraz 2 metrów od granicy działki (§ 23).

Uzbrojenie techniczne działki i odprowadzanie wód powierzchniowych

Rozporządzenie ministra infrastruktury w sprawie warunków technicznych wprowadziło wymóg przyłączenia do sieci telekomunikacyjnej budynków mieszkalnych wielorodzinnych, budynków zamieszkania zbiorowego i budynków użyteczności publicznej (§ 26) – obowiązek już wcześniej przewidziany wśród przepisów dotyczących budynków i pomieszczeń (dział III, § 56).

Instalacja urządzeń dla niepełnosprawnych

Budynki zamieszkania zbiorowego na terenach zamkniętych wyłączono z zakresu budynków objętych obowiązkiem wyposażenia w dźwig osobowy (§ 54). Ograniczono rodzaje budynków, które nie wymagają wyposażenia w dźwigi, ale i w których jednocześnie nie trzeba instalować urządzeń technicznych zapewniających niepełnosprawnym dostęp na kondygnacje z pomieszczeniami użytkowymi, z których mogą korzystać.

Dotychczas z obowiązku wyłączone były budynki koszarowe, zakwaterowania w zakładach karnych, aresztach śledczych, zakładach poprawczych i schroniskach dla nieletnich. Obecnie nie trzeba instalować wspomnianych urządzeń wyłącznie w budynkach zamieszkania zbiorowego na terenach zamkniętych (§ 55).

Oświetlenie i nasłonecznienie

Pomieszczenia przeznaczone do zbiorowego przebywania dzieci w żłobku, przedszkolu, szkole (z wyłączeniem określonych pracowni), a od 1 stycznia 2018 r. także w klubie dziecięcym i innych formach opieki przedszkolnej powinny mieć zapewniony czas nasłonecznienia wynoszący co najmniej 3 godziny w dniach równonocy.

W odniesieniu do budynków zlokalizowanych w zabudowie śródmiejskiej dopuszczono ograniczenie wymaganego czasu nasłonecznienia do 1,5 godziny. Z kolei w odniesieniu do mieszkania jednopokojowego w takiej zabudowie nie określa się wymaganego czasu nasłonecznienia (§ 60).

Przystosowanie wejść dla niepełnosprawnych

Kolejna zmiana przepisów dotyczy osób niepełnosprawnych. Wymaganie przystosowania wejść dla osób niepełnosprawnych nie dotyczy budynków mieszkalnych w zabudowie jednorodzinnej i zagrodowej, budynków rekreacji indywidualnej oraz budynków na terenach zamkniętych z wyłączeniem budynków użyteczności publicznej.

Odstąpiono od wyłączenia na rzecz budynków koszarowych, budynków w zakładach karnych, aresztach śledczych, zakładach poprawczych i schroniskach dla nieletnich (§ 61).

Na jakiej wysokości podłoga?

Zmodyfikowano regulacje odnoszące się do poziomu podłogi. Zrezygnowano przede wszystkim z zapisu powodującego poważne bariery – wymogu usytuowania podłogi w pomieszczeniach przeznaczonych na pobyt ludzi w budynku zakładu opieki zdrowotnej, opieki społecznej, oświaty, wychowania i nauk co najmniej 0,3 metra powyżej terenu urządzonego przy budynku.

Obecnie dopuszcza się, aby poziom podłogi w pomieszczeniach przeznaczonych na stały pobyt ludzi znajdował się powyżej lub był równy poziomowi terenu przy budynku. W odniesieniu do pomieszczeń produkcyjnych, handlowych, usługowych, gastronomicznych lub obsługi pasażerów (dotychczas tylko: produkcyjnych i usługowych) dopuszcza się usytuowanie ich poniżej poziomu terenu przy budynku pod warunkiem uzyskania stosownych zgód (§ 73).

Ścianki zamiast oddzielenia ustępów

Uchylono przepis dotyczący regulacji kubatury łazienki (dotychczas § 80). Wyłączono budynki obsługi bankowej, handlu lub usług o powierzchni użytkowej do 100 m2 włącznie z obowiązku urządzenia ustępów ogólnodostępnych (§ 84).

Przepisy określają wymogi, jakie spełniać powinny ustępy ogólnodostępne, z tym że wykreślono zapis zwalniający z konieczności wykonania oddzielenia ustępów dla dzieci w żłobkach i przedszkolach. W to miejsce dopuszczono stosowanie ścianek i drzwi o wysokości nie mniejszej niż 1,5 metra w żłobkach, klubach dziecięcych, przedszkolach oraz innych formach opieki przedszkolnej.

Wskazano też, że nie wymagają obowiązkowych przedsionków ustępy przy salach zajęć w żłobkach, przedszkolach (zakres dotychczasowy), a ponadto w klubach dziecięcych, przedszkolach, innych formach opieki przedszkolnej oraz przy pokojach dla chorych w szpitalach (§ 85).

Pomieszczenie na karmienie i przewijanie

Wprowadzono nowy obowiązek: wydzielenia pomieszczenia dostosowanego do karmienia i przewijania dzieci w budynkach gastronomii, handlu lub usług o powierzchni użytkowej powyżej 1000 m2.

Obowiązek dotyczy także stacji paliw o powierzchni użytkowej powyżej 100 m2, za wyjątkiem stacji paliw zlokalizowanych na terenach zamkniętych. Pomieszczenie powinno być wyposażone w umywalkę i wentylację spełniającą wymagania przepisów rozporządzenia (§ 85a).

Pralka niekoniecznie w łazience

Rozporządzenie zmieniające warunki techniczne budynków dokonało modyfikacji przepisu obligującego do zapewnienia miejsca umożliwiającego zainstalowanie automatycznej pralki domowej. Odstąpiono od obowiązku zapewnienia takiego miejsca w łazience na rzecz zapewnienia go ogólnie w mieszkaniu. Nowa regulacja bardziej przystaje do dzisiejszych realiów, w których pralka często umieszczana jest w innym pomieszczeniu (kuchnia, wydzielone pomieszczenie) (§ 92).

Aneks kuchenny pod warunkiem stosowania wentylacji

Zmodyfikowano regulację dotyczącą dopuszczalności stosowania aneksów kuchennych w mieszkaniach. W mieszkaniu wielopokojowym umożliwi0no zaprojektowanie aneksu kuchennego w pokoju przeznaczonym na pobyt dzienny pod warunkiem zastosowania wentylacji (ogólne określenie w miejsce „wentylacji grawitacyjnej lub mechanicznej) w aneksie.

Dopuszcza się też aktualnie, czego nie było dotychczas w przepisach rozporządzenia o warunkach technicznych budynków, stosowanie aneksu kuchennego połączonego z pokojem ww mieszkaniu jednopokojowym. Tu warunki są dwa: należy stosować w tym aneksie wentylację i kuchnię elektryczną (§ 93).

Garaże dla samochodów osobowych

W związku ze zmianą wymiarów stanowisk postojowych, zmieniono szerokość drogi manewrowej przy sytuowaniu prostopadłym z 5,7 metrów do 5 metrów. Rozstrzygnięto wątpliwości interpretacyjne związane z mierzeniem odległości pomiędzy bokiem samochodu a ścianą lub słupem stanowiska postojowego.

Odległość między dłuższą krawędzią stanowiska postojowego a ścianą powinna wynosić co najmniej 0,3 metra, zaś między tą krawędzią a słupem – co najmniej 0,1 metra pod warunkiem wszakże zapewnienia swobodnego otwarcia drzwi samochodu (§ 104).

Zmiany dotyczące wentylacji

Przez działanie wentylacji grawitacyjnej można zapewnić odpowiednią wymianę powietrza. Nie można natomiast zapewnić odpowiedniej temperatury lub wilgotności powietrza (parametry środowiska wewnętrznego). Na tej podstawie dokonano zmiany przepisu dotyczącego stosowania wentylacji mechanicznej wywiewnej lub nawiewno-wywiewnej.

Należy ją stosować w budynkach wysokich i wysokościowych oraz w innych budynkach, w których zapewnienie odpowiedniej wymiany powietrza (dotychczas: „odpowiedniej jakości środowiska wewnętrznego”) nie jest możliwe za pomocą wentylacji grawitacyjnej lub (i tu też nowość) wentylacji hybrydowej (§ 148).

Ograniczenie możliwości powstania pożaru

Rozporządzenie w sprawie warunków technicznych określa w odmienny od dotychczasowego sposób wymogi w zakresie bezpieczeństwa pożarowego. Odstąpiono od obowiązku projektowania i wykonania budynku w taki sposób, aby zapewnione zostały akceptowalne warunki już po powstaniu pożaru. Aktualne przepisy wymagają projektowania i wykonania budynków w sposób ograniczający możliwość powstania pożaru.

W razie zaś jego wystąpienia sposób ten ma zapewniać m.in. ograniczenie rozprzestrzeniania się pożaru na sąsiednie (dotychczas: „budynki”) obiekty budowlane lub tereny przyległe, a także możliwość ewakuacji ludzi lub (nowość) ich uratowania w inny sposób. Dodano ponadto wymóg uwzględnienia przy tym bezpieczeństwa ekip ratowniczych (§ 207).

Przepisy rozporządzenia ministra infrastruktury określają sposób wykonania ścian i stropów stanowiących elementy oddzielenia przeciwpożarowego i występujących w nich otworów, a także ograniczenia dotyczące łącznej powierzchni otworów w ścianie oddzielenia przeciwpożarowego.

Z kolei rozporządzenie zmieniające warunki techniczne budynków dopuszcza zwiększenie powierzchni otworów w ścianach oddzielenia przeciwpożarowego w garażach zgodnie ze stosowaną praktyką w miejscu przebiegu drogi manewrowej do stanowisk postojowych (§ 232).

Ewakuacja po nowemu

Obowiązujące przepisy już wcześniej zarówno określały wysokość drogi ewakuacyjnej (co najmniej 2,2 metra), jak i przewidywały dopuszczalność lokalnego obniżenia (2 metry). Teraz uszczegółowiono warunki takiego obniżenia.

Odcinek o wskazanym obniżeniu nie powinien być dłuższy niż 1,5 metra na każde 10 metrów odcinka drogi ewakuacyjnej. Jeszcze jedna zmiana w tym zakresie dopuszcza stosowanie samozamykaczy w drzwiach jako rozwiązania równoważnego dla wymagania całkowitego otwarcia drzwi (§ 242).

Uszczegółowione zostały wymagania dla ewakuacyjnych klatek schodowych. Dotychczasowa treść przepisu (§ 245) przewidywała obowiązek obudowania ewakuacyjnych klatek schodowych, zamknięcia drzwiami i wyposażenia w urządzenia zapobiegające zadymieniu lub służące do usuwania dymu w całym budynku. Przepis w obecnym brzmieniu ogranicza ten obowiązek do stref pożarowych.

Odstąpiono od dotychczasowego wymogu zapewnienia, aby w budynku wysokim i wysokościowym były co najmniej dwie klatki schodowe obudowane i oddzielone od poziomych dróg komunikacji ogólnej oraz pomieszczeń przedsionkiem przeciwpożarowym. Tak sformułowany przepis mógł sugerować objęcie wspomnianym wymogiem wszystkich klatek schodowych we wskazanych budynkach.

Obecnie należy zapewnić w wymienionych budynkach możliwość ewakuacji do co najmniej dwóch klatek schodowych. Określono też przypadki, w których dopuszczalne jest prowadzenie ewakuacji tylko do jednej klatki schodowej (§ 246). Rozporządzenie dot. warunków technicznych budynków określa kategorie budynków, w których przynajmniej jeden dźwig powinien być dostosowany do potrzeb ekip ratowniczych (§ 253).

Złagodzono wymogi, bowiem dotychczas przepis przewidywał konieczność takiego przystosowania dźwigu w każdej strefie pożarowej. Ponadto dźwig dla ekip ratowniczych powinien zapewniać dostęp do każdej strefy pożarowej na kondygnacji bezpośrednio lub drogami komunikacji ogólnej.

Las czyli co?       

Rozporządzenie zmieniające warunki techniczne budynków, określając najmniejsze odległości budynków od granicy (konturu) lasu, jednocześnie definiuje to pojęcie. Przez las należy zatem rozumieć grunt leśny (Ls) określony na mapie ewidencyjnej lub teren przeznaczony w miejscowym planie zagospodarowania przestrzennego jako leśny (§ 271).

Wyjścia ewakuacyjne z garażu

Znowelizowano przepisy dotyczące bezpieczeństwa pożarowego w odniesieniu do garażów zamkniętych. Jeśli garaż zamknięty obejmuje więcej niż dwie kondygnacje podziemne lub znajduje się poniżej drugiej kondygnacji podziemnej, należy stosować stałe samoczynne urządzenia gaśnicze wodne.

Z kolei gdy strefa pożarowa garażu zamkniętego nie posiada bezpośredniego wjazdu lub wyjazdu z budynku lub gdy jej powierzchnia przekracza 1500 m2, należy stosować w tej strefie instalację wentylacji oddymiającej, uruchamianą za pomocą systemu wykrywania dymu (§ 277). Ze strefy pożarowej garażu, która posiada więcej niż 25 stanowisk postojowych i jednocześnie nie jest wyposażona w instalację wentylacji oddymiającej lub ma powierzchnię przekraczającą 1500 m2, należy zapewnić co najmniej dwa wyjścia ewakuacyjne (jednym z nich może być wjazd lub wyjazd).

W dotychczasowym brzmieniu przepisu (§ 278) wymóg powyższy związany był wyłącznie z powierzchnią kondygnacji garażu. Przepisy przewidują również obecnie konieczność zapewnienia – w przypadku strefy pożarowej garażu obejmującego więcej niż dwie kondygnacje – wyjść ewakuacyjnych na poziomie każdej kondygnacji.

Dostępność wyjść ewakuacyjnych powinna być zachowana także w przypadku prowadzenia ewakuacji przez wjazd lub wyjazd z garażu. Strefy pożarowe w garażu podziemnym powinny tak być pomyślane, ażeby mieć możliwość oddzielenia ich od siebie i od kondygnacji nadziemnej budynku za pomocą drzwi, bram lub innych zamknięć o określonej klasie odporności ogniowej. Wymóg ten dotyczy stref pożarowych garażu podziemnego o powierzchni powyżej 1500 m2.

Podstawa prawna:

• Rozporządzenie Ministra Infrastruktury z dnia 12 kwietnia 2002 r. w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie (t.j. Dz. U. z 2015 r., poz. 1422 z późn. zm.)
• Rozporządzenie Ministra Infrastruktury z dnia 14 listopada 2017 r. zmieniające rozporządzenie w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie (Dz. U. z 2017 r., poz. 2285)