Czy skuteczność i sprawność tachografów się poprawi? Czas pracy kierowców

Czas pracy kierowcy nowe przepisy. Czy skuteczność i sprawność tachografów się poprawi?

W dniu 3 września 2018 r. weszła w życie ustawa z dnia 5 lipca 2018 r. o tachografach. Ustawa jest odpowiedzią na potrzebę dostosowania przepisów krajowych do unijnych. Ma zwiększyć skuteczność i sprawność systemu tachografów. Pamiętajmy, że nadal obowiązują przepisy ustawy z dnia 29 lipca 2005 r. o systemie tachografów cyfrowych. Ze względu na skomplikowany i wysoce techniczny charakter regulacji ustawodawca nie zdecydował się na nowelizację dotychczasowych przepisów, lecz stworzył nowy akt prawny. Zamiarem też ustawodawcy było uzyskanie pełnej spójności przepisów dotyczących tachografów. Prześledźmy, jakich zagadnień dotyczy nowa ustawa.

Ustawa o czasie pracy kierowców. Wymogi rozporządzenia UE nr 165/2014

Rozdział pierwszy ustawy zawiera określenie zakresu regulacji oraz wyjaśnia podstawowe pojęcia. Akt definiuje m.in. takie pojęcia, jak: elementy składowe tachografu, Europejska Sieć Praw Jazdy, karta testowa, czy Tachonet. Dokonuje też podziału kompetencji między ministra właściwego do spraw transportu oraz Prezesa Głównego Urzędu Miar, gdy przepisy rozporządzenia UE nr 165/2014 obligują państwo członkowskie do wykonania określonych czynności. Ustawa oczywiście precyzuje, o jaki dokument chodzi.

To: rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) z dnia 4 lutego 2014 r. w sprawie tachografów stosowanych w transporcie drogowym i uchylającego rozporządzenie Rady (EWG) nr 3821/85 w sprawie urządzeń rejestrujących stosowanych w transporcie drogowym oraz zmieniającego rozporządzenie (WE) nr 561/2006 Parlamentu Europejskiego i Rady w sprawie harmonizacji niektórych przepisów socjalnych odnoszących się do transportu drogowego (Dz. Urz. UE L 60 z 28.02.2014 r., str. 1).

Rozporządzenie reguluje m.in. wprowadzenie do obrotu lub użytkowania tachografów lub ich elementów składowych, homologację typu tachografów, świadectwa funkcjonalności, prowadzenie działalności w zakresie instalacji, sprawdzanie, przeglądy i naprawy tachografów, szkolenie, egzaminowanie i uzyskiwanie uprawnień technika warsztatu.

Ustawa o czasie pracy kierowców. Znaczenie świadectwa homologacji typu

Dalej przepisy określają zasady i tryb wydania świadectwa funkcjonalności i świadectwa homologacji typu tachografu lub jego elementów składowych. Producent lub upoważniony przedstawiciel może złożyć wniosek do Prezesa Głównego Urzędu Miar o wydanie jednego z wymienionych świadectw. Prezes Urzędu wydaje je w drodze decyzji.

Ustawa wyjaśnia kwestie związane z treścią wniosków o wydanie tych dokumentów i niezbędnych załączników. Tylko taki tachograf lub element składowy tachografu może być wprowadzony do obrotu lub użytkowania, który posiada świadectwo homologacji typu. Przyrządy rejestrujące, czujniki ruchu i karty do tachografu powinny być badane i sprawdzane przez producentów, przynajmniej raz na 2 lata.

Ustawa o tachografach. Zezwolenie na działanie warsztatu

Obszernie ustawodawca uregulował kwestie związane z prowadzeniem działalności w zakresie instalacji, sprawdzania, przeglądów i napraw tachografów. Zaznaczmy jednak od razu: te przepisy obowiązywać będą od 1 stycznia 2019 r. (za wyjątkiem przepisów art. 25 i 26). Podkreśla się istotną rolę warsztatów w bezpieczeństwie tachografów, stąd ustawa zmierza do zwiększenia wiarygodności tych podmiotów, wiążąc m.in. podjęcie działalności warsztatów w zakresie instalacji, sprawdzania, przeglądów lub napraw tachografów z uzyskaniem zezwolenia (decyzja) wydanego przez Prezesa Głównego Urzędu Miar.

Działalność objęta zezwoleniem może dotyczyć samej tylko instalacji tachografów (dla producentów pojazdów), albo ich instalacji i sprawdzania (dla instalatorów), bądź też instalacji, sprawdzania, przeglądów i napraw (dla warsztatów).

Zezwolenie wydaje się na podstawie wniosku, którego zawartość określają przepisy ustawy. Wnioskodawca musi co najmniej wskazać swoje dane, miejsce zamieszkania albo siedzibę oraz adres, określenie zakresu i miejsca prowadzenia działalności, dane osobowe techników odpowiedzialnych za instalację, sprawdzanie, przeglądy i naprawy tachografów, w tym numery PESEL i numery certyfikatów. Wniosek należy opatrzyć podpisem i datą.

Do wniosku załącza się wymienione w ustawie załączniki: wykaz niezbędnych urządzeń, opis procedur w zakresie wnioskowanej działalności. Stosownie do jednego z celów ustawy (zwiększenie wiarygodności warsztatów, minimalizacja oszustw), wnioskodawca musi też złożyć stosowne oświadczenia pod rygorem odpowiedzialności karnej za złożenie fałszywego oświadczenia. O ile wnioskodawca nie jest osobą fizyczną prowadzącą działalność gospodarczą, oświadczenia te składają wszystkie osoby uprawnione do reprezentacji wnioskodawcy.

Złożenie stosownego wniosku jest tylko jednym z wymogów, które musi spełnić podmiot ubiegający się o zezwolenie. Wśród innych wymagań ustawodawca sformułował m.in. obowiązek posiadania określonych certyfikatów i urządzeń, niekaralność w zakresie wymienionych w ustawie przestępstw, czy też warunek braku konfliktu interesów między podmiotami prowadzącymi działalność w zakresie instalacji, sprawdzania, przeglądów i napraw tachografów a przedsiębiorcami transportowymi. Jeśli wnioskodawca nie spełnia choćby jednego z wymagań, Prezes Urzędu odmówi, także w drodze decyzji, wydania zezwolenia.

Wydane na czas nieokreślony zezwolenie zawiera co najmniej dane odpowiednio producenta pojazdu, instalatora lub warsztatu, zakres działalności, miejsce jest prowadzenia, specjalną cechę używaną do poświadczenia wykonania czynności objętych zezwoleniem, a także skróconą nazwę podmiotu stosowaną na tabliczkach instalacyjnych oraz kartach warsztatowych.

Na wniosek zezwolenie może być zmienione. Zmiana albo odmowa zmiany następuje w drodze decyzji Prezesa Urzędu.

Ustawa przewiduje możliwość cofnięcia zezwolenia na wniosek samego podmiotu posiadającego zezwolenie. I w tym przypadku Prezes Urzędu cofa zezwolenie w drodze decyzji. W takim samym trybie stwierdza wygaśnięcie zezwolenia w razie zakończenia działalności, likwidacji, upadłości tego podmiotu, a także wtedy gdy z innych przyczyn zezwolenie stało się bezprzedmiotowe (art. 23).

Ustawa o tachografach. Obowiązek informacji o zmianach

Ustawa określa, jakie obowiązki informacyjne musi wykonywać podmiot, któremu udzielono zezwolenia. W terminie 14 dni od zaistnienia zmiany w zakresie posiadanych certyfikatów lub posiadanych urządzeń niezbędnych do wykonywania instalacji, sprawdzania, przeglądów lub napraw.

Jeśli na skutek zmiany w powyższym zakresie podmiot przestaje spełniać wymogi ustawowe, może zawiesić działalność na okres nie dłuższy niż 12 miesięcy, informując o tym Prezesa Urzędu (14 dni od dnia zaistnienia zmiany). Także przed ponownym podjęciem zawieszonej działalności podmiot obowiązany jest poinformować Prezesa  Urzędu (co najmniej 7 dni przed terminem podjęcia działalności).

Ustawa o tachografach.  Niezależność, bezstronność i inne obowiązki

Ustawa, określając obowiązki podmiotu posiadającego zezwolenie, odwołuje się do przepisów rozporządzenia (UE) nr 165/2014. Poza obowiązkami wynikającymi z tego dokumentu, ustawodawca sformułował szereg dalszych obowiązków w ustawie z 5 lipca 2018 r.

Podmiot ten musi m.in.: instalować tachograf posiadający świadectwo homologacji, nie dopuszczać do użytkowania nieprawidłowo działającego tachografu, posiadać niezbędne narzędzia wymienione w ustawie, zapewnić technikom warsztatu dostęp do tych urządzeń, prowadzić dokumentację wykonywanych czynności w zakresie posiadanego zezwolenia, czy też umożliwiać przeprowadzenie audytu lub kontroli (szczegółowo obowiązki określa art. 18 ustawy).

Mając na względzie wspominany już tu cel ustawy, szczególnego znaczenia nabierają też:

• obowiązek bycia niezależnym i bezstronnym w stosunku do podmiotów, na rzecz których warsztat świadczy usługi,
• zakaz prowadzenia działalności zawodowej, która mogłaby stanowić zagrożenie dla ogólnego bezpieczeństwa systemu tachografów.
  
  

Ustawa o tachografach. Kontrola   

Ustawa upoważnia Prezesa Głównego Urzędu Miar do przeprowadzenia kontroli podmiotów prowadzących działalność w zakresie instalacji, sprawdzania, przeglądów i napraw tachografów. Przedmiotem kontroli powinno być przestrzeganie rozporządzenia (UE) nr 165/2014 i ustawy oraz spełnianie warunków niezbędnych do otrzymania zezwolenia.

Skutkiem kontroli może być stwierdzenie, że podmiot posiadający zezwolenie nie spełnia ustawowych wymagań. W takiej sytuacji Prezes Urzędu, w drodze decyzji, cofa zezwolenie. Przepisy określają również przypadki, w których uzasadnione jest czasowe cofnięcie zezwolenia (na okres do 2 lat), ale decyzja w tym zakresie zależy od uznania Prezesa Urzędu.

Z takiego sankcjonującego narzędzia Prezes Urzędu będzie mógł skorzystać m.in., jeśli podmiot posiadający zezwolenie dokonał instalacji tachografu nieposiadającego świadectwa homologacji typu, udostępnił kartę warsztatową nieuprawnionej osobie, czy też uniemożliwił przeprowadzenie audytu lub kontroli (pełna lista przyczyn uzasadniających fakultatywne czasowe cofnięcie zezwolenia – w art. 22).

Ustawodawca zakazał produkcji, dystrybucji, reklamy, sprzedaży lub udostępniania w inny sposób urządzeń, przedmiotów lub oprogramowania wykonanych lub przeznaczonych do celów podrabiania lub przerabiania danych rejestrowanych przez tachograf (art. 25).

Podmiot uprawniony do kontroli może skierować pojazd do warsztatu w celu przeprowadzenia badań służących ustaleniu, czy tachograf działa poprawnie, prawidłowo rejestruje dane oraz czy poprawne są dane kalibracji. Z uprawnienia tego podmiot kontrolny może skorzystać, gdy ma wystarczające podstawy, by sądzić, że dokonano manipulacji. 

Uprawnienie podmiotu kontrolnego do skierowania pojazdu do warsztatu jest powiązane z obowiązkiem warsztatu do zapewnienia niezwłocznego sprawdzenia funkcjonowania tachografu lub podłączenia do niego urządzeń manipulacyjnych. Przepis (art. 26) obowiązuje od dnia wejścia w życie ustawy.

Certyfikat technika warsztatu

Przepisy rozdziału czwartego, określającego wymagania dla techników warsztatu, obowiązywać będą w większości od dnia 1 stycznia 2019 r. (art. 28-34). Warunkiem posiadania uprawnienia technika warsztatu jest posiadanie, wydanego na wniosek, przez Prezesa Urzędu, certyfikatu technika warsztatu. 

Certyfikat jest wydawany na druku zabezpieczonym przed przerobieniem lub podrobieniem. Podstawą do wydania certyfikatu jest złożenie wspomnianego wniosku oraz spełnienie dodatkowych wymogów, m.in. ukończenia stosownego szkolenia potwierdzonego zaświadczeniem, zdania egzaminu z zakresu sprawdzania i przeglądów tachografów i spełnienia warunku niekaralności za przestępstwa określone w ustawie.

Obowiązki technika warsztatu

Przynajmniej raz na 4 lata technik warsztatu powinien uczestniczyć w okresowych szkoleniach z zakresu instalacji, sprawdzania, przeglądów i napraw tachografów. Niedopełnienie obowiązku okresowego przeszkolenia i przedstawienia zaświadczenia o ukończeniu szkolenia Prezesowi Urzędu powoduje zawieszenie certyfikatu technika warsztatu.

Ustawa określa też inne obowiązki technika warsztatu (art. 33), m.in. obowiązek posługiwania się kartą warsztatową zgodnie z zakresem zezwolenia i w miejscu prowadzenia działalności określonym w zezwoleniu, obowiązek zachowania bezstronności i niezależności w czynnościach, czy też – dokumentowania użycia karty warsztatowej.

Certyfikat technika warsztatu, który nie spełnia wymagań ustawowych, dokonał instalacji tachografu nieposiadającego świadectwa homologacji typu, czy też nie złożył wymaganych oświadczeń lub złożył je niezgodnie ze stanem faktycznym, może zostać cofnięty przez Prezesa Urzędu. Ustawa określa inne jeszcze podstawy cofnięcia certyfikatu (art. 34).

W odniesieniu do podstawowych i okresowych szkoleń, w których muszą uczestniczyć technicy warsztatów, ustawa określa wymagania dla podmiotów szkolących techników warsztatu. Podmiot taki musi uzyskać certyfikat wydawany przez Prezesa Urzędu.

Certyfikat może uzyskać przedsiębiorca, który:

• nie był prawomocnie skazany za wymienione w ustawie przestępstwa,
• posiada wyposażenie dydaktyczne zapewniające właściwe przeprowadzenie szkolenia podstawowego i szkolenia okresowego,
• zatrudnia co najmniej jednego wykładowcę lub sam jest wykładowcą spełniającym odpowiednie wymagania,
• posiada szczegółowe programy szkoleń podstawowych i okresowych, a także właściwe warunki organizacji tych szkoleń.
  
  

Ustawa o tachografach. Opłaty administracyjne

Przepisy dotyczące opłat za czynności organów administracji miar obowiązywać będą od 1 stycznia 2019 r. Ustawa określa czynności, za które pobiera się opłaty. Określa także maksymalne wysokości opłat. Podlega opłacie m.in. wydanie i odmowa wydania świadectwa funkcjonalności, wydanie, zmiana i odmowa wydania świadectwa homologacji typu, zatwierdzenie badania eksploatacyjnego, wydanie certyfikatu technika warsztatu, czy certyfikatu podmiotu szkolącego (pełen spis czynności podlegających opłatom w art. 40).

Z przepisów ustawy dowiemy się, jakie są maksymalne stawki godzinowe za czas pracy pracownika administracji miar oraz jakie są maksymalne opłaty, np. za wydanie zezwolenia nie więcej niż 17 000 zł.

Czas pracy kierowców. Karta do tachografu – jak uzyskać?

Obowiązują już przepisy dotyczące wydania, przedłużania oraz wymiany kart do tachografów cyfrowych oraz praw i obowiązków podmiotu wydającego karty. Utworzona została ewidencja kart. Zawiera ona zbiór danych i informacji dotyczących wydanych, przedłużonych, wymienionych, w tym uszkodzonych, unieważnionych, zawieszonych  i utraconych, w tym skradzionych. Administratorem danych jest minister właściwy do spraw transportu.

Karty wydawane są na wniosek uprawnionego podmiotu. Ustawa określa szczegółowo zawartość wniosku, w zależności od tego, jaki podmiot występuje z wnioskiem (art. 44).

Rozpatrzenie wniosku o wydanie, przedłużenie lub wymianę karty oraz wydanie, przedłużenie lub wymianę karty podlega opłacie. W kwestii wzorów kart do tachografów i ich opisu, wzorów formularzy wniosków oraz wysokości opłat ustawa odsyła do rozporządzenia ministra właściwego do spraw transportu.

Ustawa określa narzędzia, jakimi posługuje się podmiot wydający karty w trakcie weryfikacji wniosku. Podmiot ten korzysta z Tachonetu, Europejskiej Sieci Praw Jazdy, centralnej ewidencji kierowców, ewidencji podmiotów posiadających zezwolenie na prowadzenie działalności w zakresie instalacji, sprawdzania, przeglądów lub napraw tachografów.

W braku możliwości sprawdzenia prawdziwości danych zawartych we wniosku, w zakresie prawa jazdy podmiot wydający karty może się zwrócić o potwierdzenie tych danych do właściwego organu, który wydał prawo jazdy.

Wydanie karty nie powoduje przeniesienia jej własności. Karta stanowi własność podmiotu wydającego karty. Określono obowiązki podmiotu, któremu kartę wydano, tj. obowiązek niezwłocznego zawiadomienia podmiotu wydającego karty o utracie lub uszkodzeniu karty oraz sytuacje, w których kartę należy zwrócić podmiotowi wydającemu karty (m.in. uszkodzenie karty, wymiana karty, upływ terminu, na jaki karta została wydana).

Podmiot wydający karty umieszcza w ewidencji kart informacje stosownie do informacji uzyskanych od podmiotu, któremu kartę wydano (np. cofnięcie zezwolenie, wygaśnięcie zezwolenia, cofnięcie certyfikatu technika warsztatu, zawieszenie prowadzenia działalności przez podmiot posiadający zezwolenie).

Czas pracy kierowców.  Sankcje za naruszenie przepisów ustawy

Przewidziano katalog sankcji za naruszenia wymagań i obowiązków określonych w ustawie, w tym podmiotów posiadających zezwolenie, techników warsztatu, producentów tachografów i ich części składowych, a także kierowców.

Część przepisów zacznie obowiązywać od 1 stycznia 2019 r. Najpoważniejsze sankcje – w postaci grzywny, kary ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do lat 2 – grożą za produkowanie, dystrybucję, reklamowanie, sprzedaż lub udostępnianie w inny sposób urządzenia, przedmiotów lub oprogramowania wykonanego lub przeznaczonego do celów podrabiania lub przerabiania danych rejestrowanych przez tachograf, wbrew art. 25 ustawy.

Za niezgodne z ustawą wprowadzenie do obrotu lub użytkowania tachografu lub jego elementu bez świadectwa homologacji typu lub prowadzenie działalności w zakresie instalacji, sprawdzania, przeglądów lub napraw tachografów bez zezwolenia, grozi kara pieniężna od 10 tysięcy do 20 tysięcy złotych.

Kara pieniężna w kwocie od 2500 zł do 5000 zł grozi m.in. za:

• zaniechanie badania i sprawdzania wprowadzonych do produkcji przyrządów rejestrujących, czujników ruchu i kart do tachografu, co najmniej raz na 2 lata,
• niezgodne z ustawą wykonywanie instalacji, sprawdzania, przeglądów lub napraw tachografów bez posiadania certyfikatu technika warsztatu,
• dokonanie instalacji tachografu nieposiadającego świadectwa homologacji typu,
• dopuszczenie (bez zachowania należytej staranności) do użytkowania nieprawidłowo działającego tachografu.
  
  

Wśród licznie wymienionych naruszeń zagrożonych karą pieniężną w kwocie 0d 1000 zł do 2000 zł (art. 55) wskażmy kilka z nich. Podmiot posiadający zezwolenie podlega wspomnianej karze, jeśli m.in.:

• nie zapewnia udziału zatrudnionych przez siebie techników warsztatu w okresowych szkoleniach,
• nie posiada dokumentacji umożliwiającej stwierdzenie zgodności instalowanych lub sprawdzanych tachografów z homologowanym typem,
• nie prowadzi dokumentacji wykonywanych czynności w zakresie posiadanego zezwolenia,
• uniemożliwia przeprowadzenie audytu lub kontroli,
• nie przechowuje kart warsztatowych w sposób uniemożliwiający dostęp do nich osobom nieuprawnionym.
  
  

Najłagodniej zostały „wycenione” czyny związane z brakiem zgłoszenia faktu kradzieży, uszkodzenia lub utraty kary do podmiotu wydającego karty, jak również z brakiem zwrotu uszkodzonej lub wymienionej karty. Czyny te podlegają karze grzywny w wysokości do 500 zł.

Kary pieniężne nakłada Prezes Głównego Urzędu Miar. Wpływy z kar pieniężnych stanowią dochód budżetu państwa.

Podstawa prawna:

• Ustawa z dnia 5 lipca 2018 r. o tachografach (Dz. U. z 2018 r., poz. 1480)