Co nowego w Prawie wodnym?

Co nowego w Prawie wodnym?

Z dniem 20 września 2018 r. weszły w życie zmiany w ustawie Prawo wodne wprowadzone ustawą z dnia 20 lipca 2018 r. o zmianie ustawy – Prawo wodne oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. z 2018 r., poz. 1722 z późn. zm.).

Słowniczek ustawowy

Ustawa prawo wodne rozszerza zakres pojęciowy budowli przeciwpowodziowych, dodając do tej kategorii stopnie wodne. W słowniczku ustawowym zmieniono też definicję przerzutów wód. Ustawodawca zwrócił uwagę na niepełne brzmienie dotychczas obowiązującej definicji, która  budziła też wątpliwości interpretacyjne.

Jako przerzuty wód było dotychczas rozumiane ujmowanie i przemieszczanie wód powierzchniowych oraz niezanieczyszczonych wód pochodzących z odwodnienia kanałów, jezior oraz innych naturalnych zbiorników wodnych, a także wód powierzchniowych.

Ustawa o prawie wodnym z 20 lipca 2018 r. rozszerzyła tę definicję o wody pochodzące z zakładów górniczych, w celu zwiększenia zasobów wodnych innych cieków naturalnych.

Błędne odesłania usunięte

Praktyczne stosowanie ustawy o prawie wodnym w brzmieniu dotychczasowym wykazało istnienie niespójności z zakresu działania organów Inspekcji Ochrony Środowiska. Ustawa, gdy mowa była o właściwym organie Inspekcji Ochrony Środowiska odsyłała (w art. 17 ust. 2 pkt 1) błędnie i całkowicie nielogicznie do art. 109 ust. 12 (przepis dotyczy ogłaszania przez ministra właściwego do spraw gospodarki wodnej wysokości stawek stosownej opłaty).

Błąd naprawiono i obecnie przepis odsyła do art. 109 ust. 14 (określenie właściwego organu Inspekcji Ochrony Środowiska jako organu wyższego stopnia w rozumieniu kodeksu postępowania administracyjnego).

Podobną nieścisłość usunięto w odniesieniu do art. 17 ust. 2 pkt 2 w zakresie, w jakim ten przepis odwoływał się do art. 109 ust. 3 (odpowiednie stosowanie przepisów rozdziału 5 ustawy do podmiotów prowadzących produkcję rolną) i ust. 11 (zmiany stawek stosownych opłat).

Zmiana spowodowała prawidłowe już odwołanie do art. 109 ust. 1 (upoważnienie właściwego organu Inspekcji Ochrony Środowiska do wydania stosownej decyzji na podstawie wyników kontroli) i ust. 13 (przyznanie uprawnień organów podatkowych w zakresie stosownej opłaty właściwemu organowi Inspekcji Ochrony Środowiska).

Minimalizacja negatywnego wpływu wód na środowisko

Nowelizacja wprowadza (art. 75a ustawy zmienianej) zakaz wprowadzania wód opadowych lub roztopowych bezpośrednio do wód podziemnych. Zakazane jest również wprowadzanie wód opadowych lub roztopowych zawierających substancje szczególnie szkodliwe dla środowiska wodnego do urządzeń wodnych.

Na podstawie art. 99 ust. 1 pkt 4 nowego prawa wodnego minister właściwy do spraw gospodarki wodnej (w porozumieniu z ministrem właściwym do spraw środowiska) określi w drodze rozporządzenia m.in. warunki, jakie należy spełnić przy odprowadzaniu wód opadowych lub roztopowych do wód lub do urządzeń wodnych. Przepis został uzupełniony właśnie o sformułowanie „do urządzeń wodnych”.

Chodzi o pewną racjonalizację podejścia i umożliwienie jednak wprowadzania wód opadowych i roztopowych do ziemi. To wszystko musi się oczywiście odbywać przy jednoczesnej minimalizacji negatywnego wpływu tych wód na środowisko.

Stąd wspomniane rozporządzenie powinno określać najwyższe dopuszczalne wartości substancji zanieczyszczających, miejsce, sposób i minimalną częstotliwość pobierania próbek wód, metodyki referencyjne analizy i sposób oceny, czy wody opadowe lub roztopowe odprowadzane do wód lub właśnie do urządzeń wodnych odpowiadają wymaganym warunkom.

Oprócz zakładów pobierających wodę i przeznaczających ścieki do rolniczego wykorzystania, także zakłady wprowadzające ścieki do wód  lub do ziemi zostały objęte obowiązkiem prowadzenia pomiarów ilości pobranej wody oraz ilości i jakości ścieków (art. 101 ust. 1). Zmiana obowiązuje od dnia 5 grudnia 2018 r.

Uzgodnienie prowadzone przez dyrektora urzędu morskiego

Ustawa Prawo Wodne w zakresie zarządzania ryzykiem powodziowym przewiduje konieczność uzgodnienia określonych ustawą projektów (m.in. planu zagospodarowania przestrzennego województwa, gminnego programu rewitalizacji, decyzji o warunkach zabudowy) z Państwowym Gospodarstwem Wodnym Wody Polskie.

Uzgodnienia uwzględniają prawdopodobieństwo wystąpienia powodzi, poziom zagrożenia powodziowego, proponowaną zabudowę i zagospodarowanie terenu położonego na obszarze szczególnego zagrożenia powodzią, jego aktualne zagospodarowanie i dotychczasowe przeznaczenie.

W zakresie postępowania uzgodnieniowego dla zabudowy i zagospodarowania terenu na obszarach szczególnego zagrożenia powodzią na obszarze pasa technicznego organem właściwym do dokonania uzgodnienia jest dyrektor właściwego urzędu morskiego.

Ustawa Prawo Wodne z 20 lipca 2018 r. eliminuje w tym zakresie wątpliwości interpretacyjne, przewidując odpowiednie stosowanie przepisów dotyczących postępowania uzgodnieniowego prowadzonego przez Polskie Wody do postępowania prowadzonego właśnie przez dyrektora właściwego urzędu morskiego (art. 166 ust. 13a).

Korzyści z projektowania i wykonywania urządzeń wodnych

Znowelizowana Ustawa Prawo Wodne dopuszcza uczestnictwo w  kosztach projektowania lub wykonywania urządzeń wodnych podmiotu, który zamierza odnosić z nich korzyści (art. 187a). Przepis będzie miał zastosowanie w przypadku ochrony przed powodzią lub suszą.

Ma chronić żeglugę, pobór wód, energetyczne wykorzystanie urządzeń wodnych, wprowadzanie ścieków lub odprowadzanie wody do urządzeń wodnych, inne usług wodne, działalność gospodarczą związaną z wykorzystaniem urządzeń wodnych do celów rekreacyjnych.

Inwestor projektujący lub wykonujący urządzenia wodne może złożyć do organu właściwego w sprawach pozwoleń wodnoprawnych wniosek w sprawie określenia kosztów projektowania lub wykonywania urządzeń wodnych. We wniosku należy wskazać podmiot zamierzający odnosić korzyści z projektowanych lub wykonywanych urządzeń wodnych oraz proponowaną wielkość udziału w tych kosztach.

Zgłoszenie urządzenia melioracji wodnych do Wód Polskich

Właściciel urządzenia melioracji wodnych, w przypadku urządzenia wykonanego na koszt Skarbu Państwa (tj. w trybie, o którym mowa w art. 199 ust. 2) miał obowiązek zgłosić to urządzenie do Wód Polskich, w terminie 30 dni od dnia przystąpienia do jego użytkowania w celu wpisania do ewidencji melioracji wodnych.

Do zakresu obowiązków Wód Polskich należy zaś programowanie, planowanie i nadzorowanie wykonywania urządzeń melioracji wodnych na koszt Skarby Państwa (ww. tryb). Ustawodawca dostrzegł niefortunne brzmienie przepisu – to Wody Polskie, a nie właściciele urządzeń, są w posiadaniu wszystkich niezbędnych informacji i dokumentów wymaganych do ujęcia urządzeń i obszarów w prowadzonej przez siebie ewidencji.

Stąd zasadnie dokonano zmiany art. 196 ust. 11. Obecnie więc właściciel urządzenia melioracji wodnych ma obowiązek zgłoszenia urządzenia do Wód Polskich tylko wtedy, gdy nie zostało wykonane na koszt Skarbu Państwa.

Gdzie wnieść opłatę?

Ustawa Prawo wodne przewiduje wykonywanie urządzeń melioracji wodnych za zwrotem części kosztów przez właścicieli gruntów, na które te urządzenia wywierają korzystny wpływ. Koszty te zwracane są w formie opłaty melioracyjnej, ustalanej w wysokości 20% całkowitych kosztów wykonania wspominanych urządzeń. Wysokość części opłaty, w formie decyzji, ustala właściwy organ Wód Polskich.

Zgodnie z dotychczasowym brzmieniem przepisu (art. 201 ust. 2), opłatę należało wnieść na centralny rachunek bieżący budżetu państwa za pośrednictwem rachunku bankowego właściwego wojewody.

Przepis nie wyjaśniał jednak, czy opłata winna być wnoszona bezpośrednio na rachunek bankowy wojewody, czy też na rachunek Wód Polskich (a następnie na rachunek bankowy wojewody). W wyniku nowelizacji zainteresowani właściciele gruntów wnoszą opłatę na wyodrębniony (w celu gromadzenia wpływów z części opłaty melioracyjnej) rachunek polski Wód Polskich.

Następnie Wody Polskie, w terminie do końca następnego miesiąca po ich wpływie na rachunek, przekazują te kwoty na rachunek bieżący dochodów budżetowych ministra właściwego do spraw gospodarki wodnej.

Skarb Państwa jako właściciel

Grunty pokryte śródlądowymi wodami płynącymi, wodami morza terytorialnego oraz morskimi wodami wewnętrznymi stanowią własność właściciela tych wód. Jednakże urządzenia wodne lub ich części oraz budowle i ich części, znajdujące się na tych gruntach, stanowią odrębny od tych gruntów przedmiot własności. Nowelizacja wprowadza rozszerzenie tej regulacji. Przypisuje bowiem Skarbowi Państwa własność określonych obiektów, wykonanych albo wykonywanych przez Wody Polskie.

Kompetencje Wód Polskich

Nowelizacja eliminuje wątpliwości interpretacyjne w zakresie kompetencji Wód Polskich (dotyczy kontroli gospodarowania wodami) i rozszerza te kompetencje o dokonywanie uzgodnienia list programów priorytetowych Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w części dotyczącej gospodarki wodnej. Ponadto Wody Polskie mają prowadzić sprawy, w których Prezes Wód Polskich pełni funkcję organu wyższego stopnia w rozumieniu przepisów kodeksu postępowania administracyjnego.

Rozporządzanie nieruchomościami

Ustawa o prawie wodnym rozszerza zakres nieruchomości, którymi Wody Polskie mogą rozporządzać przez ustanawianie ograniczonych praw rzeczowych, oddawanie w najem, dzierżawę lub użyczenie. Dotychczas przedmiotem tych czynności mogły być grunty pokryte wodami stanowiące własność Skarbu Państwa, niezbędne do prowadzenia określonych (w art. 261 ust 1. ustawy Prawo wodne) przedsięwzięć.

Aktualnie Wody Polskie mogą ustanawiać ograniczone prawa rzeczowe, oddawać w najem, dzierżawę, użyczenie, ale i zamianę (nowość) także w odniesieniu do gruntów zabudowanych urządzeniami wodnymi znajdującymi się poza linią brzegu lub urządzeniami wodnymi lub ich częściami, stanowiącymi własność Skarbu Państwa.

Czy Wody Polskie realizują swoje uprawnienia (związane z rozporządzaniem nieruchomościami) w imieniu własnym i na swoją rzecz? Odpowiedzi na to pytanie udziela ustawa zmieniająca, wyjaśniając wątpliwości. Wody Polskie – zgodnie z nowym zapisem – rozporządzają nieruchomościami, o których wspomniałem powyżej, w imieniu i na rzecz Skarbu Państwa.

Rozporządzenia tymi nieruchomościami dokonywane są w drodze przetargu. Ustawa o prawie wodnym przewiduje przypadki, w których jednak rozporządzenia nieruchomościami dokonuje się w drodze bezprzetargowej. Nowelizacja rozszerzyła katalog takich przypadków, umożliwiając podmiotom, które mają zawarte umowy z Wodami Polskimi, kontynuację umów (o ile przedmiotem jest ta sama nieruchomość).

Ponadto droga bezprzetargowa znajdzie zastosowanie m.in., gdy:

• zawierana jest umowa na czas oznaczony, nie dłuższy niż 6 miesięcy, a działalność ma charakter sezonowy lub okolicznościowy,
• udzielono przyrzeczenia wydania pozwolenia wodnoprawnego,
• zawierana jest umowa dotycząca przeznaczenia nieruchomości na cele rolne.
  
  

Elektrownie wodne

Nowelizacja uzupełnia regulację dotyczącą sposobu ustalania zakresu korzystania z usług wodnych przed podmioty obowiązane do ponoszenia opłat za usługi wodne za pobór wód do celów elektrowni wodnych.

Obecnie podmioty te mają obowiązek przekazywania Wodom Polskim deklaracji kwartalnych o ilości energii elektrycznej wyprodukowanej w obiekcie energetyki wodnej. Deklaracja powinna być złożona w terminie 14 dni od dnia, w którym upływa dzień przypadający na koniec każdego kwartału. Przepisy określają też obecnie, co taka deklaracja powinna zawierać.

Reklamacja zostanie załatwiona szybciej

Znowelizowane przepisy ustawy o prawie wodnym przewidują też usprawnienie postępowania reklamacyjnego w zakresie opłat za usługi wodne. Wody Polskie ustalają wysokość opłaty stałej, m.in. za pobór wód podziemnych i wód powierzchniowych, w formie informacji rocznej. Podmiot obowiązany do ponoszenia opłat za usługi wodne, który nie zgadza się z wysokością opłaty wynikającą z tej informacji, może złożyć reklamację.

Ustawa z 20 lipca 2018 r. wyłączyła w takiej procedurze reklamacyjnej stosowanie przepisów kodeksu postępowania administracyjnego: art. 10 § 1 (obowiązek zapewnienia stronom czynnego udziału w postępowaniu i umożliwienia wypowiedzenia się co do zebranych dowodów i materiałów przed wydaniem decyzji) oraz art. 61 § 4 (obowiązek zawiadomienia wszystkim osób będących stronami w sprawie o wszczęciu postępowania z urzędu lub na żądanie jednej ze stron).

Opłaty

Ustawa zmieniająca miała zlikwidować kolejne wątpliwości interpretacyjne. Zgodnie z zasadą obliczania opłaty za odprowadzenie ścieków do wód lub do ziemi zależy od jednego z czterech wskaźników. Na potrzeby określenia wysokości opłaty uwzględnia się wskaźnik, który powoduje opłatę najwyższą.

Podobnej regulacji próżno było szukać w przypadku opłaty za usługi wodne za wprowadzanie do wód lub do ziemi ścieków z chowu lub hodowli ryb w obiektach przepływowych, charakteryzujących się poborem zwrotnym. Nowelizacja usunęła ten brak, określając sposób ustalenia tej opłaty (art. 278 ust. 1a).

Nowe prawo wodne określiło też minimalny próg, od którego pobiera się opłatę za usługi wodne – to 20 zł. W takim przypadku podmiotowi obowiązanemu do ponoszenia opłat za usługi wodne nie przekazuje się wspomnianej nieco powyżej informacji o wysokości opłaty.

Rozszerzono katalog przypadków, w których właściwy organ Inspekcji Ochrony Środowiska wymierza opłatę podwyższoną (dotyczy korzystania z usług wodnych polegających na wprowadzaniu ścieków do wód lub do ziemi z przekroczeniem warunków określonych w pozwoleniu wodnoprawnym albo w pozwoleniu zintegrowanym) za przekroczenie stwierdzone w roku kalendarzowym.

Obowiązek pomiarów

Podmioty korzystające z usług wodnych, które wprowadzają ścieki do wód lub do ziemi były dotychczas zobowiązane zapewnić pobieranie próbek przez akredytowane laboratoria, gdy ścieki były wprowadzane w ilości wyższej niż określona w ustawie. Zgodnie z aktualnym brzmieniem (art. 303 ust. 2) wspomniany obowiązek tych podmiotów jest niezależny od ilości ścieków wprowadzanych do wód lub do ziemi.

Choć podmioty korzystające z usług wodnych są obowiązane do przekazywania wyników prowadzonych pomiarów ilości pobieranych wód podziemnych i wód powierzchniowych oraz ilości i jakości ścieków wprowadzanych do wód lub do ziemi do właściwych organów, to dotychczas obowiązujące przepisy nie rozstrzygały, w jakiej formie i postaci dane te mają być przedkładane do tych organów.

Aktualnie forma i układ przekazywanych danych ma być określona przez ministra właściwego do spraw gospodarki wodnej w drodze rozporządzenia (na podstawie nowo dodanego art. 304 ust. 2).

Udzielenie zgody wodnoprawnej

Przepisy ustawy Prawo wodne określają, w jakiej formie udzielana jest zgoda wodnoprawna. Ustawa zmieniająca usunęła z tego katalogu decyzję o zezwoleniu na prowadzenie obiektu unieszkodliwiania odpadów wydobywczych oraz zezwolenia na zbieranie odpadów, zezwolenia na przetwarzanie odpadów i zezwolenia na zbieranie i przetwarzanie odpadów wydawanych na podstawie przepisów ustawy o odpadach.

W odniesieniu do wspomnianych zezwoleń ustawodawca uznał, iż nawet przy zbieraniu lub przetwarzaniu odpadów obojętnych, np. tworzyw sztucznych, wnioskodawca był zobligowany do ubiegania się o przyjęcia zgłoszenia wodnoprawnego, które w przypadku jego zbędności kończyło się wydaniem zaświadczenia.

Zamiarem ustawodawcy było również usprawnienie procedury uzyskiwania zgód wodnoprawnych, w przypadku przedsięwzięć, w ramach których prowadzone są równocześnie działania wymagające uzyskania odpowiednio pozwolenia wodnoprawnego oraz zgłoszenia wodnoprawnego. W takiej sytuacji wniosek i zgłoszenie rozpatruje się w ramach jednego postępowania. Postępowanie kończy się wydaniem pozwolenia wodnoprawnego (art. 394 ust. 4).

Ustawa zmieniająca nowe prawo wodne dodała nową czynność nie wymagającą pozwolenia wodnoprawnego albo zgłoszenia wodnoprawnego. Zwolnione z obowiązku zostało lokalizowanie, na okres do 180 dni, tymczasowych obiektów budowlanych szczególnego zagrożenia powodzią. Ze zwolnienia skorzystają przede wszystkim obiekty sezonowe, wykorzystywane w sezonie turystycznym.

Zniesiono obowiązek ogłaszania w prasie lokalnej informacji o wszczęciu postępowań w sprawie wydania pozwolenia wodnoprawnego, co przełożyć się ma na skrócenie postępowań i zmniejszenie obowiązków administracyjnych przez organy Wód Polskich.

Urzędy pomiarowe później

Ustawa Prawo wodne przewiduje wymóg stosowania przyrządów umożliwiających pomiar ilości pobranej wody oraz ilości ścieków wprowadzonych do wód lub do ziemi, przy czym obowiązek ten będzie miał zastosowanie od dnia 31 grudnia 2020 r.

Ustawa przewiduje też sposoby ustalenia wysokości opłaty za usługi wodne w okresie od dnia wejścia w życie ustawy do dnia 31 grudnia 2020 r., natomiast nowelizacja te sposoby rozszerza. Ponadto obciążono podmioty obowiązane do ponoszenia opłat za usługi wodne obowiązkiem składania oświadczeń za poszczególne kwartały (będących jedną z podstaw do ustalenia wysokości opłaty).

Wskazano termin do składania takich oświadczeń (30 dni od dnia, w którym upływa dzień przypadający na koniec każdego kwartału; za IV kwartał 2020 r. – do dnia 14 stycznia 2021 r.) oraz elementy obligatoryjne oświadczenia.


Podstawa prawna:

• Ustawa z dnia 20 lipca 2017 r. Prawo wodne (Dz. U. z 2017 r., poz. 1566 z późn. zm.),
• Ustawa z dnia 20 lipca 2018 r. o zmianie ustawy – Prawo wodne oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. z 2018 r., poz. 1722 z późn. zm.).